بیماری هایی که در ناحیه مقعد رخ می دهند تنوع بسیاری دارند. یکی از بیماری های بسیار دردناک و دردسرساز در ناحیه نشیمنگاه، بیماری تنگی مقعد است. مقعد در آخرین بخش دستگاه گوارش انسان قرار گرفته و عمل دفع از این ناحیه صورت می گیرد. مقعد اندازه استانداردی دارد تا مدفوع بتواند به راحتی از آن خارج شود و اجابت مزاج به شکل کاملی صورت گیرد.
زمانیکه عضله لوله مقعدی تنگ تر از حد معمول باشد مقعد نمی تواند به درستی کار خود را انجام دهد و مشکلاتی را برای فرد ایجاد می کند. این وضعیت که تنگی مقعد نام دارد می تواند برای فرد مشکلات بسیاری همچون شقاق، فیستول، عدم دفع کامل مدفوع و ... را در پی داشته باشد. در مقاله امروز به موضوع بیماری تنگی مقعد خواهیم پرداخت و علت، علائم و راه های درمان تنگی مقعد را برای شما شرح خواهیم داد.
بیماری تنگی مقعد چیست؟
بیماری تنگی مقعد (Anus stricture) یکی از بیماری های نادر نشیمنگاهی است که به دلیل تنگ شدن بخش انتهایی راست روده یا تنگ شدن عروق آن به وجود می آید و بر اثر آن مدفوع به شکل کامل دفع نمی شود. این وضعیت می‌تواند برای فرد بسیار ناراحت کننده باشد زیرا بر کانال رکتوم و عملکرد آن تاثیرات منفی می گذارد. بر اثر این بیماری عضلات اسفنکتری داخلی و خارجی که با انبساط و انقباض خود به حرکت مدفوع و خروج آن از بدن کمک می کنند آنقدر باریک می شوند که مدفوع نمی تواند به راحتی از دهانه مقعد خارج گردد. این بیماری به سه دسته خفیف، متوسط و شدید تقسیم می شود.
بیماری تنگی مقعد علاوه بر اینکه ممکن است در سنین مختلف به وجود آید می تواند مادرزادی نیز باشد. از هر 4000 نوزادی که متولد می شود یک نفر از آنها درگیر بیماری تنگی مقعد است. برخی از کودکان حتی بدون داشتن دریچه مقعد به دنیا می آیند. به طور معمول والدین نوزادانی که دچار تنگی مقعد هستند 2 الی 3 ماه پس از تولد نوزاد متوجه این موضوع می شوند. علائم این بیماری در نوزادان یبوست مزمن و مداوم و همچنین عدم دفع راحت و کامل است.
باریک شدن کانال مقعد می تواند باعث بروز مشکلات جدی‌تر شود و با ایجاد درد، ناراحتی و اذیت‌های مداوم بر کیفیت زندگی فرد اثرات منفی بگذارد. به همین دلیل توصیه می شود در صورت مشاهده علائم بیماری تنگی مقعد هر چه زودتر برای درمان آن اقدام شود.
علت تنگ شدن مقعد چیست؟
دلایل متعددی می‌توانند باعث بیماری تنگی مقعد شوند. در ادامه با دلایل مختلفی که می‌توانند در بروز این بیماری نقش مهمی داشته باشند آشنا می شوید:
بیماری بواسیر یا هموروئید
یکی از عوارض بیماری بواسیر ایجاد یک توده در بخشی از اطراف دریچه مقعد، لبه دریچه و یا حتی داخل کانال رکتوم است که می‌تواند باعث تنگی مقعد شود. زمانی که توده ها کوچک هستند ممکن است بدون هیچ درمانی از بین بروند اما توده های بزرگتر که بیشتر از یه ماه ماندگارند به مراقبت پزشکی نیاز دارند. اگر از بیماری بواسیر رنج می‌برید با لیزر هموروئید به راحتی بیماری شما درمان می شود.
جراحی
یکی از دلایل بیماری تنگی مقعد عوارض یک عمل جراحی انجام شده در ناحیه مقعد است. به طور مثال برای درمان برخی از بیماری های مقعدی همچون هموروئید، شقاق، زگیل مقعدی و ... بیمار باید جراحی یا لیزر انجام دهد. در نتیجه این جراحی ها گاهی سیستم بدنی فرد نسبت به جراحی واکنش نشان داده و باعث تنگی مقعد می شود. گاهی نیز عمل جراحی توسط افراد غیرحرفه ای انجام شده و ممکن است فرد در ناحیه مقعد دچار بافت اسکار سفتی شود. این مسئله می‌تواند به باریک شدن کانال مقعد و در نتیجه تنگی آن بیانجامد.
اسکار ناشی از برخی بیماری ها
برخی از بیماری ها، ناحیه مقعد را دچار تورم و التهاب می کنند و در نتیجه فرد ممکن است در این ناحیه دچار بافت اسکار شود. این بافت می تواند به دلیل مشکلات روده ای همچون بیماری کرون یا دیگر بیماری های التهابی، و همچنین عفونت و سرطان ایجاد شود. برخی مواقع درمان های لازم برای درمان سرطان همچون پرتو درمانی نیز می تواند باعث تنگ شدن کانال مقعد گردد.
بیماری های مقاربتی
برخی از بیماری های جنسی در صورت درمان نشدن می‌توانند باعث مشکلاتی در ناحیه مقعد شوند. بطور مثال ویروس HPV و بروز زگیل تناسلی در ناحیه مقعد می‌توانند تنگی مقعد را در پی داشته باشد.
ناهنجاری های مادرزادی
بسیاری مواقع بیماری تنگی مقعد به شکل مادرزادی با کودک زاده می شود. این بیماری می تواند از کودکی فرد را دچار مشکل کند و با بالا رفتن سن مشکلات بیشتری ایجاد نماید.
از دیگر دلایل تنگ شدن مقعد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- یبوست های مداوم
- داشتن عفونت و بیماری های التهابی روده
- اسهال مزمن
- زور زدن در هنگام اجابت مزاج
- بیماری کرون
- مصرف بیش از حد داروهای ارگوتامین
- بیماری شقاق
علائم تنگی مقعد
تنگی رکتوم یا باریک شدن کانال مقعد می تواند علائمی به همراه داشته باشد که شما با شناخت آنها می توانید هر چه سریعتر برای درمان اقدام کنید. علائم این بیماری می‌تواند با برخی بیماری های دیگر همچون هموروئید، یبوست و سرطان مقعد مشابه باشد. بنابراین تشخیص بیماری تنگی مقعد تنها با نظر پزشک ممکن است. اگر علائم زیر را مشاهده می کنید حتماً به پزشک خود مراجعه نمایید:
- اسهال
- مدفوع نازک
- یبوست مداوم
- احساس درد بسیار در هنگام دفع
- زور زدن زیاد برای انجام عمل دفع
- درد و تیر کشیدن مقعد
- نیاز به ملین ها، شیاف و تنقیه برای دفع مدفوع
- نشت مدفوع به لباس و بدن
- اسپاسم و گرفتگی مقعد
- بروز شقاق های عمیق
- عفونت مقعد یا راست روده
- مشاهده خون قرمز روشن پس از اجابت مزاج
تشخیص تنگی مقعد
اولین قدم برای درمان تنگی رکتوم تشخیص این بیماری است. از آنجا که علائم این بیماری می تواند مشابه بیماری های دیگر نشیمنگاهی باشد تشخیص آن برای افراد عادی بسیار سخت است. شخص ممکن است این بیماری را با شقاق، یبوست و بیماری های دیگر اشتباه بگیرد. پزشک با انجام معاینه فیزیکی و بررسی سوابق پزشکی فرد و علائمش می‌تواند وجود این بیماری را در فرد تشخیص دهد. گاهی نیز ممکن است جراح آنورکتال یا گوارش از روش های زیر برای تشخیص استفاده کند:
- آنوسکوپی
- کولونوسکوپی
- سیگموئید وسکوپی
- ام آر آی
درمان بیماری تنگی مقعد چگونه انجام می شود؟
زمانیکه پزشک تشخیص دهد شما مبتلا به تنگی مقعد یا باریک شدن رکتوم هستید می تواند روش‌های درمانی متفاوتی را به شما پیشنهاد دهد. در ادامه با برخی از این روش ها آشنا می شوید:
تغییر رژیم غذایی
در مراحل ابتدایی بیماری تنگی رکتوم ممکن است تغییر رژیم غذایی بتواند به درمان بیماری کمک کند. رژیم مناسب می‌تواند کمک کند تا مدفوع بزرگتر و نرم تر شده و عمل دفع راحت تر صورت گیرد.
استفاده از ملین ها
ممکن است پزشک تشخیص دهد که مصرف نرم کننده ها و ملین ها می‌تواند به درمان تنگی مقعد شما کمک کند. این روش برای تسکین علائم این بیماری و در شرایط تنگی خفیف تا متوسط ممکن است مناسب باشد. هر چند باید دانست استفاده طولانی مدت از ملین ها می تواند مشکلات بسیار دیگری را ایجاد کند. به همین دلیل مصرف آنها تنها با توصیه پزشک و افزایش دادن مصرف مایعات امکان پذیر است.
جراحی مقعدی
یکی از راه های موثر برای درمان بیماری تنگی مقعدی عمل جراحی است. دو نوع عمل جراحی می تواند با نظر پزشک و تحت بی حسی موضعی انجام شود:
جراحی اسفنکتروتومی
در طی این عمل عضله ناحیه اسفنکتر توسط پزشک برش داده می شود تا کانال مقعد باز گردد.
جراحی آنوپلاستی
در این جراحی که برای درمان تنگی های شدید توصیه می شود بافت اسکار را بر می دارند تا بافت سالم جایگزین آن گردد. این روش بیشتر مناسب افرادی است که تنگی مقعد آنها به دلیل جراحی های ناموفق پیشین شقاق یا بواسیر و ایجاد شده است. این روش با استفاده از لیزر امکان پذیر می باشد.
اگر بیماری تنگی مقعد به دلیل بیماری شقاق به وجود آمده جراحی اسفنکتروتومی توصیه می شود. اگر تنگی رکتوم ناشی از هموروئید است استفاده از روش آنوپلاستی یا لیزر و روش هموروئیدکتومی برای درمان مناسب هستند.
اتساع مقعد
در این روش پزشک از دستگاه های مغناطیسی برای گشاد کردن مقعد استفاده می کند. با کمک این دستگاه ها عضلات رکتوم آزاد می‌شوند تا به درستی انقباض و انبساط داشته باشند.
پس از درمان تنگی مقعد چه مراقبت هایی لازم است؟
پس از انجام جراحی یا لیزر تنگی مقعد باید به مراقبت های پس از درمان توجه بسیاری داشته باشید. مواردی که در ادامه می آید از جمله کارهایی است که باید برای گرفتن بهترین نتیجه از درمان خود انجام دهید:
نوشیدن آب کافی در طول روز
مصرف رژیم حاوی فیبر و سبزیجات در کنار غذا
رعایت بهداشت ناحیه مقعد
عدم جابجا کردن اجسام سنگین
استفاده درست و به موقع از داروهای تجویز شده
استفاده از بالش های مخصوص نشستن
سخن پایانی
بیماری تنگی مقعد یا رکتوم یکی از عارضه های دردناک ناحیه نشیمنگاه است. بر اثر این بیماری قسمت انتهایی راست روده تنگ و باریک می شود و عمل دفع را با مشکلاتی مواجه می کند. این بیماری می تواند به شکل مادرزادی یا به دلایل دیگری همچون تروما در ناحیه، عفونت رکتوم، بواسیر، شقاق و ... رخ دهد.
علائم تنگی مقعد می تواند با علائم یبوست، بواسیر و سرطان مقعد شباهت هایی داشته باشد و تشخیص آن تنها با نظر پزشک ممکن است. داشتن یک تغذیه سالم پر از فیبر و سبزیجات می تواند در مراحل ابتدایی این بیماری به درمان کمک کند اما به صورت کلی جراحی و لیزر گزینه های مناسب تری برای درمان تنگی مقعد هستند. این بیماری باید هرچه سریعتر درمان شود زیرا می تواند مشکلات بسیاری را برای سلامت جسم و روان فرد ایجاد کند.
منبع:
