یکی از روش‌های درمان بیماری دردناک شقاق عمل جراحی اسفنکتروتومی است. درمان شقاق می‌تواند با توجه به علل به وجود آورنده آن متفاوت باشد. شقاق حاد به طور معمول با درمان‌های خانگی و با استفاده از پمادها و داروها درمان می‌شود؛ اما زمانی که شقاق به مرحله مزمن می‌رسد به درمان‌های جدی‌تری همچون جراحی و لیزر شقاق نیازمند است. بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند بیماری فیشر مقعدی خود را با جراحی اسفنکتروتومی درمان کنند. این جراحی فواید بسیاری دارد و یکی از آنها این است که بازگشت مجدد شقاق پس از انجام این جراحی بسیار نادر است. در مقاله امروز به عمل جراحی اسفنکتروتومی و چگونگی انجام آن خواهیم پرداخت.
شقاق مقعدی چیست؟
شاید بهتر باشد پیش از آشنایی با روش جراحی اسفنکتروتومی اطلاعات کاملی در مورد بیماری شقاق مقعدی بدانید. شقاق یا فیشر مقعدی یکی از بیماری‌های بسیار رایج در ناحیه نشیمنگاه است که افراد بسیاری در طول زندگی خود و در بازه‌های متفاوت به آن دچار می‌شوند. شقاق به یک زخم یا ترک در ناحیه مقعدی گفته می‌شود که به طور معمول حالت بیضی شکل کوچکی دارد و در اثر آن، حتی خونریزی در ناحیه مقعد رخ می‌دهد.
شقاق به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می‌شود. در شقاق حاد شکاف یا پارگی ایجاد شده در پوست مقعد سطحی و کوچک است و به طور معمول با استفاده از درمان‌های خانگی و برخی داروها و پمادها برطرف می‌شود؛ زمانی که شقاق حاد درمان نشود می‌تواند عمیق شده و به فیشر مزمن تبدیل گردد. در نتیجه این وضعیت بیماری بسیار دردناک و آزاردهنده می‌شود و درمان‌هایی همچون جراحی و لیزر شقاق ممکن است نیاز باشد.
شقاق در 85 تا 90 درصد مواقع در دیواره پشت مقعد و در 10 تا 15درصد مواقع در جلو دیواره به وجود می‌آید. گاهی نیز برخی از افراد هم در ناحیه دیواره جلو و هم در ناحیه دیواره پشت مقعد آن را تجربه می‌کنند.
شقاق می‌تواند به دلایل مختلفی در فرد ایجاد شود که مهم‌ترین آنها به شرح زیر هستند:
- یبوست
- اسهال
- بارداری و زایمان
- تنگی دریچه مقعد
- رابطه مقعدی
- نظافت بیش از حد ناحیه با دستمال زبر
- کرون یا سرطان روده
عمل جراحی اسفنکتروتومی چرا انجام می‌شود؟
در مواردی که افراد به بیماری فیشر مزمن مبتلا هستند و درمان‌های خانگی و استفاده از پمادها جوابگو نبوده پزشک برای درمان قطعی این بیماری عمل جراحی اسفنکتروتومی (sphincterotomy) را پیشنهاد می‌دهد. عمل جراحی اسفنکتروتومی یکی از روش‌های جراحی و درمانی بیماری شقاق است که برای درمان شقاق مزمن مقعد انجام می‌شود.
به صورت کلی روش‌های جراحی شقاق عبارتند از:
- اسفنکترتومی جانبی داخلی
- فلپ پیشرفته
- فیشرکتومی
پزشک با توجه به وضعیت بیمار می‌تواند عمل جراحی مناسب را پیشنهاد دهد. در عمل جراحی اسفنکتروتومی قسمتی از بافت عضله برداشته می‌شود. این کار کمک می‌کند تا فشار وارده بر عضله کاهش پیدا کند و از طرفی اسپاسم رفع شود. در حین جراحی اسفنکتروتومی کمی از بافت عضله اسفنکتر مقعدی برداشته می‌شود تا به این وسیله فشار بر ناحیه آسیب‌دیده کاهش یابد و با افزایش گردش خون روند درمان سرعت بیشتری پیدا کند.
امروزه به این عمل جراحی، اسفنکتروتومی داخلی جانبی مقعد نیز گفته می‌شود؛ زیرا برخلاف گذشته محل ایجاد شکاف حین جراحی به سمت راست یا چپ دیواره کانال مقعد تغییر یافته است و دیگر در خط وسط پشتی مقعد، در محل شکاف شقاق انجام نمی‌گیرد. روش جراحی اسفنکتروتومی در بیمارستان و یا مطب قابل انجام است و درمان سرپایی محسوب می‌شود. پزشک می‌تواند این جراحی را تحت بیهوشی و یا بی‌حسی موضعی انجام دهد.
موفقیت جراحی اسفنکتروتومی بسیار بالاست و احتمال عود این بیماری بسیار کم است؛ به همین دلیل افرادی که می‌خواهند برای همیشه از دردسرهای این بیماری رها شوند این عمل را انتخاب می‌کند.
اسفنکتر چه اثری بر روی ایجاد شقاق دارد؟
اسفنکتر مقعد دارای دو عضله داخلی و خارجی است. عضله خارجی به شکل ارادی توسط فرد و عضله داخلی توسط سیستم عصبی کنترل می‌شود. عضله داخلی همیشه تحت‌فشار معینی است؛ زمانی که تنش‌های عصبی در این ناحیه بیش از حد باشد باعث اسپاسم عضله می‌شود. این اسپاسم‌ها می‌توانند زخم شدن مقعد را در پی داشته باشند و یا اگر زخمی را که از گذشته در این ناحیه وجود داشته دوباره فعال کنند و اجازه ترمیم ندهند. به همین دلیل برای درمان شقاق گاهی لازم است که جراحی اسفنکتروتومی انجام شود.
انواع عمل جراحی اسفنکتروتومی
جراحی اسفنکتروتومی به دو صورت بسته و باز قابل انجام است:
اسفنکتروتومی بسته
در این روش بیمار ممکن است بیهوش یا بی حس شود. پس از آن در عضله مقعدی شکاف را ایجاد می‌کنند و عضله اسفنکتر را از این شکاف بیرون می‌کشند. سپس قسمتی از عضله اسفنکتر را جدا می‌کنند تا فشاری که بر این عضله وارد می‌شود کاهش یابد. پس از انجام این مراحل زخم را بخیه می‌زنند. برشی که در این روش ایجاد می‌شود اندازه کوچکی دارد؛ به همین دلیل بیمار پس از جراحی می‌تواند به‌راحتی فعالیت‌های خود را در زندگی روزمره دنبال کند.
اسفنکتروتومی باز
جراح در این روش با ایجاد یک برش نیم الی یک سانتیمتری در مقعد، مانند روش قبل بخشی از عضله اسفنکتر را بیرون می‌کشد و جدا می‌کند. تفاوت این روش با روش قبل در این است که با توجه به شرایط بیمار ممکن است شکاف را باز رها کنند و یا بخیه بزنند. این روش نیز به شکل سر پایی است اما درد و خونریزی خفیفی دارد. عوارض این روش بسیار کم است و احتمال عود بیماری نیز چندان بالا نیست.
چه کسانی به عمل جراحی اسفنکتروتومی نیاز دارند؟
در صورت وجود شرایط زیر عمل جراحی اسفنکتروتومی توصیه می‌شود:
- شقاق مقعد مزمن
- شقاق به دلیل افزایش حجم عضله مقعد
- ایجاد فیستول عفونی در ناحیه
- عدم برطرف شدن درد و خونریزی
- عدم پاسخ بدن بیمار به درمان‌های غیرجراحی
خطرات و عوارض جراحی اسفنکتروتومی
عمل جراحی اسفنکتروتومی به صورت کلی خطر و عوارض جانبی ندارد؛ اما ممکن است در برخی از افراد مشکلات زیر ایجاد شود:
خونریزی
یکی از عوارض این عمل می‌تواند خونریزی باشد که بسیار نادر است. اگر خونریزی بیش از حد باشد ممکن است بیمار به بخیه زدن برای توقف خونریزی نیاز پیدا کند.
بی اختیاری موقت
ممکن است برخی از بیماران پس از جراحی اسفنکتروتومی دچار بی‌اختیاری شوند. این بی‌اختیاری می‌تواند در کنترل گاز و نشت مدفوع باشد. این مشکل ممکن است در یک یا دو هفته اول پس از جراحی دیده شود.
آبسه پری آنال
این مشکل نیز بسیار نادر است؛ اما در عمل جراحی یاسفنکتروتومی که به شکل بسته انجام می‌شود ممکن است آبسه به همراه فیستول مقعدی به وجود آید. بر اثر آن بیمار به تخلیه آبسه یا برداشتن فیستول نیاز خواهد داشت.
چه نکاتی را باید پیش از انجام عمل جراحی اسفنکتروتومی رعایت کنیم؟
عمل جراحی اسفنکتروتومی جراحی پیچیده‌ای نیست و پزشک پیش از انجام آن تمام نکات مورد نیاز را برای شما شرح خواهد داد. اگر قرار بر این باشد تا بیمار بیهوش شود ممکن است پزشک از او بخواهد تا از خوردن و نوشیدن در شب قبل از عمل خودداری نماید. در مورد بی‌حسی موضعی خوردن و آشامیدن می‌تواند تا زمانی خاص پیش از جراحی مجاز باشد.
اگر بیمار از داروی خاص همچون داروهای رقیق‌کننده خون استفاده می‌کند ممکن است پزشک از او بخواهد تا چند روز قبل از جراحی مصرف آنها را قطع کند. همچنین بسیار مهم است که پزشک را در صورت داشتن بیماری و یا استفاده از داروی خاص حتماً مطلع نمایید.
مراقبت‌های پس از انجام عمل جراحی اسفنکتروتومی
پس از انجام این عمل جراحی در صورت بیهوش شدن، فرد یک روز باید در خانه استراحت کند. به‌صورت کلی حدود ۶ هفته زمان می‌برد تا مقعد به شکل کامل بهبود یابد. پس از یک تا دو هفته افراد می‌توانند فعالیت‌های عادی خود همچون سرکار رفتن و انجام کارهای خانه را دوباره از سر بگیرند.
پزشک پس از انجام جراحی مسکن و یا داروهای خاص را برای فرد تجویز می‌کند؛ اما جالب است بدانید که بسیاری از افراد عقیده دارند درد پس از عمل بسیار کمتر از درد ناشی از شقاق مقعد است.
برای بهبود سریع‌تر ناحیه مقعد و کنترل درد، استفاده از حمام سیتز چند بار در روز و داشتن یک رژیم غذایی با فیبر بالا و مصرف آب کافی توصیه می‌شود؛ حتی ممکن است پزشک برای بیمار ملین تجویز کند. این موارد به این دلیل توصیه می‌شوند که فرد پس از عمل جراحی اسفنکتروتومی در حین اجابت مزاج ممکن است درد بسیاری را تجربه کند. به همین دلیل مدفوع فرد باید به‌اندازه کافی نرم باشد تا فرد هنگام دفع زور نزند و از طرفی مدفوع خشک باعث تحریک ناحیه نشود.
مراقبت‌های زیر نیز از جمله مواردی هستند که باید برای بهبود سریع‌تر به آنها توجه شود:
- سعی کنید هر روز کمی پیاده‌روی در برنامه روزانه‌تان داشته باشید.
- می‌توانید استحمام کنید؛ اما ناحیه مقعد را پس از حمام کردن با یک حوله نرم به‌آرامی خشک کنید. استفاده از صابون‌های معطر برای شستشوی ناحیه ممنوع است.
- از دستمال‌های مرطوب به جای دستمال خشک برای تمیز کردن ناحیه استفاده کنید.
سخن پایانی
عمل جراحی اسفنکتروتومی جراحی بسیار ساده برای بریده شدن بخشی از اسفنکتر است. این عمل جراحی به‌عنوان آخرین راه‌حل برای درمان بیماری فیشر مقعدی استفاده می‌شود. ابتدا پزشک سعی می‌کند با رژیم غذایی با فیبر بالا، نرم‌کننده‌های مدفوع و همچنین استفاده از پمادها و داروها این بیماری را کنترل کند؛ درصورتی‌که روش‌های قبلی مؤثر نباشند عمل جراحی اسفنکتروتومی گزینه درمانی مناسبی است.
جراحی اسفنکتروتومی می‌تواند با بیهوشی کامل یا بی‌حسی موضعی انجام شود و فرد می‌تواند پس از آن به خانه بازگردد. حدود ۶ هفته زمان می‌برد تا فرد بهبودی کامل را تجربه کند؛ اما پس از یک تا دو هفته می‌تواند فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرد. عمل جراحی اسفنکتروتومی یک روش بسیار موفقیت‌آمیز برای درمان فیشر مقعدی است؛ زیرا احتمال عود کردن بیماری پس از انجام این عمل بسیار نادر است.
منبع:
