شناخت علائم التهاب روده یا IBD برای بیمارانی که دچار مشکلاتی در دستگاه گوارش خود شده‌اند بسیار اهمیت دارد. علائم التهاب روده یا IBD با علائمی همچون گرفتگی معده، درد آزاردهنده، اسهال و احساس گاز در شکم شناخته می‌شود که هرازگاهی از بین می‌روند؛ اما با درد و تورم بیشتری باز می‌گردند. بسیار مهم است تا این بیماری تشخیص داده شود و روند درمان آن آغاز گردد تا مشکلات گوارشی به حداقل برسد. در مقاله امروز به علائم التهاب روده یا IBD بیشتر خواهیم پرداخت.
التهاب روده یا IBD چیست؟
التهاب روده به گروهی از اختلالاتی گفته می‌شود که باعث التهاب مزمن دستگاه گوارش می‌شوند. بسیاری مواقع بیماری التهابی روده با سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) اشتباه گرفته می‌شود هرچند این دو بیماری هیچ ارتباطی به یکدیگر ندارند و دو بیماری جداگانه هستند. التهاب روده می‌تواند بخش‌های مختلف سیستم گوارش همچون دهان، مری، معده، روده باریک و روده بزرگ را درگیر کند. به دلیل اینکه دستگاه گوارش وظیفه دارد پس از تجزیه غذا مواد مغذی را از مواد غذایی دریافت کند و مواد زائد را حذف کند، اختلال در عملکرد هر یک از بخش‌های آن می‌تواند بسیار دردناک باشد و نیازمند درمان سریع است.
انواع التهاب روده یا IBD
از جمله مهم‌ترین انواع التهاب روده موارد زیر هستند:
بیماری کرون (Crohn’s disease)
بیماری کرون در بیشتر موارد در روده کوچک و بخش بالایی روده بزرگ به وجود می‌آید؛ هرچند می‌تواند دستگاه گوارش را از دهان تا مقعد درگیر خود کند. این بیماری باعث التهاب پوشش دستگاه گوارش می‌شود و حتی می‌تواند تا عمق بافت گسترش پیدا کند. درد و تورم دستگاه گوارش از نشانه‌های بارز این بیماری هستند.
کولیت اولسراتیو (زخم کولون یا کولیت روده)
این عارضه باعث تورم و زخم در روده بزرگ به‌خصوص کولون و راست‌روده می‌شود. کولیت اولسراتیو با توجه به اینکه در چه محلی ایجاد می‌شود انواع مختلفی دارد:
- پروکتیت اولسراتیو: در ناحیه نزدیک مقعد
- پروکتو سیگموئیدیت: در ناحیه رکتوم و کولون سیگموئید
- کولیت سمت چپ: در ناحیه راست‌روده به سمت بالا و از کولون سیگموئید به سمت پایین
- پانکولیت: کل روده بزرگ
- کولیت بدخیم
کولیت میکروسکوپی (Microscopic colitis)
باعث ناراحتی روده می‌شود و تنها با میکروسکوپ قابل تشخیص است.
علائم التهاب روده یا IBD
علائم بیماری التهاب روده با توجه به مکان التهاب، متفاوت است و شدت آن می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. علائم بیماری التهاب روده به شکل یکباره و ناگهانی به وجود می‌آیند و پس از مدتی خاموش می‌شوند. شایع‌ترین این علائم به شرح زیر هستند:
علائم التهاب روده مرتبط به دستگاه گوارش
- کاهش اشتها
- کاهش وزن ناخواسته
- اسهال
- حالت تهوع
- استفراغ
- گاز و نفخ
- درد شکمی و گرفتگی عضلات آن
- تب و خستگی
- حرکات دردناک و دشوار روده
- مشاهده چرک یا موکوس در مدفوع
- خون در مدفوع
- تعریق شبانه
- احساس عدم تخلیه روده پس از اجابت مزاج
علائم التهاب روده نامرتبط به دستگاه گوارش
- زخم‌های دهانی
- بیماری‌های پوستی
- درد مفصلی
- التهاب چشم
- اختلال رشد در کودکان
- نامنظم شدن دوره‌های قاعدگی زنان
علت ابتلا به بیماری التهاب روده
حال که با علائم التهاب روده آشنا شدید شاید برایتان سؤال باشد که علت ابتلا به التهاب روده چیست؟ در گذشته رژیم غذایی را عامل این بیماری می‌دانستند؛ اما امروزه رژیم تنها عاملی تشدیدکننده در نظر گرفته می‌شود. از جمله دلایلی که برای ابتلا به بیماری التهاب روده در نظر میگیرند موارد زیر هستند:
ژنتیک
بر اساس تحقیقات انجام شده محققان به این نتیجه رسیده‌اند که از هر چهار نفر مبتلا به این بیماری یک نفر دارای سابقه بیماری التهاب روده در خانواده خود بوده است.
سیگار کشیدن
برخی از عوامل محیطی همچون سیگار کشیدن نقش مهمی در ابتلای فرد به بیماری کرون و تشدید علائم آزاردهنده آن دارند.
پاسخ سیستم ایمنی بدن
بدن افرادی که به بیماری التهاب روده مبتلا می‌شوند مواد غذایی را به‌عنوان ماده زائد می‌شناسد و با تولید آنتی‌بادی به مبارزه با آنها می‌پردازد و باعث بروز علائم التهاب روده در فرد می‌شود.
استرس و اضطراب
استرس و اضطراب از جمله دلایل دیگری هستند که نقش مهمی در بروز علائم التهاب روده دارند و باید برای کنترل این بیماری حتماً در ابتدا آنها را کنترل کرد.
سن
بیماری التهاب روده یا IBD بیشتر در افراد زیر 30 سال شناسایی شده؛ هرچند می‌تواند در سن ۵0 تا ۶0 سالگی نیز بروز پیدا کند.
نژاد
سفید پوستان بیشتر در معرض ابتلا به التهاب روده یا IBD قرار دارند هرچند این بیماری می‌تواند هر نژادی را درگیر کند. طبق مشاهدات نژاد قفقاز و یهودیان اشکنازی بیشتر در معرض این بیماری هستند.
داروها
برخی از داروها مانند «ایزوترتینوئین» یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی درصد ابتلا به بیماری‌های التهابی روده را بالا می‌برند. ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم و دیکلوفناک سدیم از آن جمله‌اند.
عوارض بیماری التهاب روده یا IBD
عوارض بیماری التهاب روده با توجه به نوع آن اندکی متفاوت است:
عوارض بیماری کرون
عوارض کولیت اولسراتیو
- کولیت اولسراتیو شدید
- توکسیک مگاکولون
- کم آبی شدید بدن
- تنگی یا باریکی روده بزرگ
- سوراخ یا پارگی در روده بزرگ
تشخیص التهاب روده یا IBD
برای تشخیص بیماری التهاب روده ابتدا تاریخچه کامل پزشکی بیمار بررسی می‌گردد و پس از رد سایر علل احتمالی، تشخیص این بیماری ممکن می‌شود. در روند تشخیص بیماری التهاب روده پزشک از روش‌های زیر استفاده می‌کند:
آزمایش‌های خونی
در مراحل اولیه با استفاده از آزمایش‌هایی همچون موارد زیر پزشک به تشخیص این بیماری می‌پردازد:
- تست‌های کم خونی و عفونت
- آزمایش خون مخفی در مدفوع
روش‌های آندوسکوپی
روش‌های مختلفی برای انجام آندوسکوپی وجود دارد که به شرح زیر هستند:
- کولونوسکوپی
- سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر
- آندوسکوپی فوقانی
- آندوسکوپی با کپسول
- انتروسکوپی به کمک بالون
روش‌های تصویربرداری
ممکن است پزشک بعد از انجام روش‌های قبل برای تشخیص دقیق‌تر و بهتر از روش‌های زیر برای تشخیص بیماری استفاده کند:
- اشعه ایکس
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT scan)
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
درمان التهاب روده یا IBD
درمان قطعی برای التهاب روده پیدا نشده است؛ اما می‌توان با مداخلات درمانی و ایجاد تغییراتی در شیوه زندگی علائم این بیماری را مدیریت کرد. هدف درمان التهاب روده کاهش دادن التهاباتی است که باعث بروز علائم التهاب روده می‌شوند. درمان این بیماری نه‌تنها در تسکین علائم نقش دارد؛ بلکه می‌تواند به بهبود طولانی‌مدت فرد و کاهش خطرات و عوارض کمک کند.
از جمله روش‌های درمان التهاب روده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
استفاده از دارو برای درمان بیماری التهابی روده
یکی از روش‌های مؤثر برای درمان بیماری التهابی روده استفاده از داروها است. به طور معمول پزشکان از داروهای خفیف برای درمان استفاده می‌کنند و بعد از مدتی درمان‌های تهاجمی‌تری ممکن است در نظر گرفته شود. داروهایی که به طور معمول تجویز می‌شوند به شرح زیر هستند:
- داروهای ضدالتهاب خفیف همچون آمینو سالیسیلات‌ها و کورتیکواستروئیدها
- سرکوبگرهای سیستم ایمنی بدن همچون آزاتیوپرین، سیکلوسپورین، مرکاپتوپورین و متوترکسات
- مهارکننده فاکتور نکروز کننده تومور (TNF) آلفا مانند گولیموماب، اینفلیکسیماب، آستکینوماب
- آنتی بیوتیک‌ها همچون سیپروفلوکساسین و مترونیدازول
سایر داروها و مکمل‌ها
- مسکن‌هایی مانند استامینوفن
- داروهای ضد اسهال
- مکمل آهن
- مکمل کلسیم و ویتامین دی
عمل جراحی برای درمان بیماری التهابی روده
اگر روش‌های قبلی برای درمان این بیماری مؤثر نباشند و علائم التهاب روده کاهش نیابد ممکن است پزشک برای درمان علائم التهاب روده جراحی را پیشنهاد دهد. در روش جراحی به‌صورت کامل کولون و رکتوم برداشته می‌شوند و روده کوچک و مقعد به یکدیگر وصل می‌گردند. در برخی موارد که اتصال این دو قسمت به یکدیگر امکان‌پذیر نیست ممکن است کیسه‌ای در آن قسمت قرار داده شود تا مدفوع در آن جمع‌آوری گردد و به ناحیه مقعد رانده شود.
درمان‌های خانگی التهاب روده
در بسیاری از افراد داشتن یک رژیم غذایی مناسب و یا تغییراتی در سبک زندگی می‌تواند علائم التهاب روده را کاهش دهد. در این مواقع فرد باید به تغذیه خود توجه داشته باشد و هر کدام از مواد غذایی را که باعث تشدید علائم التهاب روده می‌شوند از رژیم خود حذف کند. نکته‌های زیر برای کنترل علائم این بیماری بسیار اثرگذار هستند:
- کاهش دادن مصرف محصولات لبنی
- داشتن ۵ یا ۶ وعده غذایی کوچک به جای چند وعده غذایی بزرگ
- نوشیدن آب کافی
- خودداری از مصرف الکل و کافئین و نوشیدنی‌های گازدار
- استفاده از مولتی ویتامین و مواد معدنی
کلام پایانی
آگاهی از اینکه علائم التهاب روده یا IBD چیست؟ و درمان و تشخیص این بیماری چگونه است، می‌تواند به افراد مبتلا به این بیماری کمک کند تا بتوانند علائم التهاب روده را به‌خوبی مدیریت کنند. بیماری التهاب روده باعث عملکرد نادرست و ملتهب شدن دستگاه گوارش می‌شود و می‌تواند بر همه بخش‌های دستگاه گوارش تأثیرات منفی داشته باشد. التهاب روده به سه دسته تقسیم می‌شود که هر کدام نشانه‌های خاص خود را دارند و تشخیص آنها از عهده پزشک گوارش بر می‌آید. علت ابتلا به التهاب روده نامشخص است هرچند عواملی همچون ژنتیک، نژاد، نوع سبک زندگی و... را در ابتلا به آن مؤثر می‌دانند. درمان این بیماری به روش‌های متعددی انجام‌پذیر است که پزشک با توجه به شرایط بیمار آن را تجویز می‌کند.
منابع :
