یکی از بیماری‌های شایع دستگاه گوارش که امروزه افراد بسیاری را درگیر می‌کند «بیماری دیورتیکولیت» نام دارد. این بیماری در بیشتر موارد بی‌خطر است و توسط دکتر گوارش و بدون جراحی درمان می‌شود. آشنایی با این بیماری و اینکه علت بیماری دیورتیکولیت چیست و چگونه درمان می‌شود؟ به افراد کمک می‌کنند تا بتوانند راحت‌تر مسیر درمان خود را طی کنند. در ادامه این مقاله به شکل کامل‌تری به بیماری دیورتیکولیت خواهیم پرداخت.
بیماری دیورتیکولیت چیست؟
برای شناخت بیماری دیورتیکولیت بهتر است در ابتدا در مورد «دیورتیکول» (Diverticula) و «دیورتیکولوز» (Diverticulosis) اطلاع داشته باشید. دیورتیکول به وضعیتی گفته می‌شود که بر روی دیواره‌های روده بزرگ یک یا چند برآمدگی به وجود بیاید. اگر این کیسه‌ها هیچ عارضه و نشانه‌ای نداشته باشند به آنها دیورتیکولوز گفته می‌شود. اگر این کیسه‌ها ملتهب و عفونی باشند در اینجاست که فرد به بیماری دیورتیکولیت (Diverticulosis) مبتلا شده است.
فردی که به بیماری دیورتیکولوز مبتلا شده هیچ‌گونه علائم و ناراحتی ندارد و همچنین بیماری او نیاز به درمان خاصی نخواهد داشت و حتی ممکن است هیچگاه فرد متوجه این بیماری نشود. تحقیقات حاکی از این هستند که در حدود ۵۰ درصد افراد بالای ۶۰ سال به عارضه دیورتیکولوز مبتلا می‌شوند که حدود ۱۰ تا ۲۵ درصد آنها ممکن است دچار دیورتیکولیت شوند. تقریباً ۶۵ درصد افراد نیز تا سن ۸۰ سال در کشورهای غربی و پیشرفته به دیورتیکولوز مبتلا می‌شوند.
علائم بیماری دیورتیکولیت
از جمله علائم بیماری دیورتیکولیت می‌توان به احساس درد به شکل مقطعی در ناحیه تحتانی شکم و به‌خصوص در سمت چپ اشاره کرد. این احساس درد به طور معمول پس از مصرف غذا یا دفع مدفوع ایجاد می‌شود و تخلیه گاز جمع شده در دستگاه گوارش می‌تواند تا حد بسیاری این درد را تسکین دهد. از دیگر علائم بیماری دیورتیکولیت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- یبوست
- در موارد نادر اسهال
- تب
- حالت تهوع و گاهی استفراغ
- خونریزی از مقعد
- گرفتگی پایین شکم
- تکرر ادرار
عوامل تاثیرگذار در ابتلا به بیماری دیورتیکولیت
عوامل ایجادکننده بیماری دیورتیکولیت چندان مشخص نیست؛ اما به نظر می‌رسد کمبود فیبر در رژیم غذایی افراد می‌تواند در ابتلای فرد به بیماری دیورتیکولیت اثر داشته باشد. مصرف فیبر با نرم کردن مدفوع نقش مهمی در جلوگیری از ابتلا به بیماری دیورتیکولیت دارد. زمانی که فرد فیبر کافی مصرف نکند با سفت شدن مدفوع فشار بیشتری به عضلات روده بزرگ در هنگام خروج مدفوع وارد می‌شود. بسیاری معتقدند این فشار عامل تشکیل دیورتیکول‌ها در دیواره روده بزرگ است.
در واقع زمانی دیورتیکول‌ها به وجود می‌آیند که لایه عضلانی خارجی دیواره روده بزرگ ضعیف شود و بر اثر آن لایه داخلی بتواند از بین لایه عضلانی خارج شود. باید توجه داشت شواهد بالینی هنوز ارتباط کاملاً مشخصی را بین کمبود مصرف فیبر و به وجود آمدن دیورتیکولوز پیدا نکرده است؛ اما محققین معتقدند شواهد استنباطی برای اثبات این مسئله کافی و متقاعدکننده هستند.
عارضه دیورتیکولیت در بخش‌هایی از جهان مانند آفریقا و آسیا جنوبی که افراد فیبر مصرف می‌کنند، تقریباً نادر است؛ اما در کشورهای غربی که مصرف فیبر کمتر است پدیده‌ای متداول محسوب می‌شود. بااین‌حال گزارش‌های دیگر حاکی از این هستند که بین مصرف فیبر غذایی و ابتلا به دیورتیکولیت ارتباط‌هایی وجود دارد و در واقع افزایش مصرف فیبر می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را بالا ببرد. در واقع نتیجه گزارش‌ها در مورد مصرف فیبر و ابتلا یا عدم ابتلا به این بیماری کمی متناقض است و به همین دلیل نمی‌توان به طور دقیق مصرف فیبر یا عدم مصرف آن را در ابتلا به این بیماری مؤثر دانست.
مصرف کدام مواد غذایی در افراد مبتلا به دیورتیکولیت ممنوع است؟
به طور قطع نمی‌توان ماده غذایی خاصی را در رژیم غذایی افراد مبتلا به دیورتیکولیت ممنوع کرد. به گفته سازمان ملی بهداشت به دلیل اینکه هنوز عوامل ایجادکننده التهاب دیورتیکول‌ها به‌درستی مشخص نیست نمی‌توان ماده غذایی خاصی را در رژیم این افراد ممنوع کرد. توصیه می‌شود مواد غذایی با توجه به شرایط خود فرد از رژیم او حذف شوند. زمانی که یک ماده غذایی باعث تشدید علائم دیورتیکولیت می‌شود باید از مصرف آن خودداری کرد.
عوامل تاثیرگذار در ابتلا به بیماری دیورتیکولیت
با اینکه علت ابتلا به بیماری دیورتیکولیت مشخص نیست؛ اما برخی عقیده دارند زیاد شدن و گسترش باکتری‌های موجود در مدفوع می‌تواند عامل این بیماری باشد. برخی نیز معتقدند انسداد دیورتیکولوم به‌وسیله مدفوع، عامل بیماری دیورتیکولیت است. از دیگر عوامل تأثیرگذار در التهاب دیورتیکلول‌های روده موارد زیر هستند:
- افزایش سن
- عدم تحرک
- اضافه وزن و چاقی مفرط
- رژیم غذایی حاوی چربی حیوانی و فیبر کم
- ژنتیک
- مصرف برخی داروها همچون داروهای استروئیدی، ضد التهاب‌های غیراستروئیدی و مواد مخدر
تشخیص بیماری دیورتیکولیت
تشخیص بیماری دیورتیکولیت کاری چالش‌برانگیز است و ممکن است به آزمایش‌های متعددی برای رسیدن به یک جواب مشخص نیاز باشد. در بسیاری مواقع با استفاده از آزمایش خون می‌توان این بیماری را از برخی بیماری‌های مشابه تشخیص داد. در صورت نیاز ممکن است پزشک از آزمایش‌های زیر برای تشخیص استفاده کند:
کولونوسکوپی
در این روش روده بزرگ توسط یک لوله نازک که به دوربین مجهز است به شکل کامل دیده می‌شود.
استفاده از ماده حاجب باریوم در تصویربرداری با اشعه ایکس
در این روش باریوم با استفاده از یک لوله از طریق راست‌روده به دستگاه گوارش وارد می‌شود و در تصویربرداری با اشعه ایکس از آن برای مشخص کردن اندام‌هایی که دچار عارضه شده‌اند استفاده می‌کنند.
جدای موارد فوق برای تشخیص دقیق‌تر ممکن است سی تی اسکن شکمی نیز به تشخیص پزشک انجام شود.
درمان بیماری دیورتیکولیت
زمانی که بیماری دیورتیکولیت تشخیص داده شد آنتی‌بیوتیک مناسب جهت درمان برای بیمار تجویز می‌شود. در ۹۹ درصد مواقع مصرف دارو و فیبر و آب کافی می‌تواند این بیماری را درمان کند. در مورد یک درصد بیماران که دارو جوابگو نیست ممکن است پزشک جراحی را پیشنهاد دهد تا بتواند کیسه‌ها را از بین ببرد. گاهی ممکن است برای ریشه‌کن‌کردن بیماری بخشی از روده بزرگ برداشته شود تا بیماری مجدداً بروز پیدا نکند. درصورتی‌که بیمار به شرایط زیر دچار باشد عمل جراحی تنها راه درمان است:
- آبسه مقعد
- انسداد یا تنگی روده بزرگ
- پارگی یا سوراخ شدن روده بزرگ
- قطع نشدن خونریزی مقعدی
- عدم بهبودی پس از مصرف داروها
- سیستم ایمنی ضعیف بدن
عوارض بیماری دیورتیکولیت
از جمله عوارض بیماری دیورتیکولیت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
آبسه: زمانی که عفونت در دیواره روده بزرگ درمان نشود، می‌تواند به سوراخ شدن روده و تجمع عفونت در آن بینجامد که این مسئله آبسه را در پی دارد.
فیستول: عفونت می‌تواند باعث ایجاد یک کانال غیرطبیعی بین دو بافت از بدن شود.
انسداد روده: عفونت ناشی از دیورتیکولیت می‌تواند باعث چسبندگی روده و انسداد آن شود. در نتیجه انسداد روده، بیمار با درد شکم و حالت تهوع و استفراغ روبرو می‌شود.
پریتونیت یا التهاب صفاق: صفاق بافتی اعضای داخلی شکم را در بر می‌گیرد و اگر به دلیل دیورتیکولیت دچار التهاب و عفونت شود، موقعیت اورژانسی ایجاد می‌کند.
پیشگیری از ابتلا به دیورتیکولیت
برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری توصیه می‌شود که روش‌های زیر به کار گرفته شود:
- داشتن تحرک کافی: داشتن ورزش و فعالیت بدنی نقش مهمی در بهبود عملکرد روده و جلوگیری از یبوست دارد و می‌تواند از ابتلا به این بیماری جلوگیری کند.
- مصرف فیبر کافی: به دلیل اینکه کمبود فیبر می‌تواند یبوست را در پی داشته باشد و خطر ابتلا به دیورتیکولیت را بالا ببرد، توصیه می‌شود بیماران فیبر کافی مصرف کنند.
- کاهش مصرف گوشت: توصیه می‌شود برای جلوگیری از ابتلا به دیورتیکولیت مصرف گوشت در رژیم غذایی کاهش یابد.
- مصرف پروبیوتیک: پروبیوتیک‌ها باکتری‌های مفید و ضروری در بدن هستند که نقش مهمی در دستگاه گوارش و هضم راحت‌تر غذا ایفا می‌کنند. بهتر است از محصولاتی همچون ماست که سرشار از پروبیوتیک است بیشتر استفاده شود.
- مصرف مایعات کافی: مایعات نقش مهمی در هیدراتاسیون بدن دارند و به سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کنند.
کلام پایانی
اینکه علت بیماری دیورتیکولیت چیست و چگونه درمان می‌شود؟ می‌تواند سؤال بسیاری از افراد که علائم گوارشی دارند، باشد. بیماری دیورتیکولیت به وضعیتی گفته می‌شود که کیسه‌های بیرون‌زده از دیواره روده بزرگ دچار عفونت و التهاب می‌شوند. این بیماری با علائمی همراه است و در بیشتر موارد با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و تغییر رژیم غذایی بهبود می‌یابد. با مشاهده علائمی همچون درد مداوم و شدید در سمت چپ شکم، افراد باید برای درمان این بیماری به پزشک مراجعه کند تا روند درمان آغاز شود و بیماری به ساده‌ترین شکل خود بهبود یابد.
منبع:
