پایین افتادگی رکتوم یا روده به وضعیتی گفته می‌شود که رکتوم اتصال طبیعی خود را به بدن از دست می‌دهد و از مقعد خارج می‌شود. این مشکل برای بسیاری از افراد وضعیتی ناراحت‌کننده به شمار می‌رود و می‌تواند بر کیفیت زندگی اثر بگذارد. پایین افتادگی رکتوم مشکلی است که بیشتر در بزرگسالان دیده می‌شود و به دلیل وضعیت آزاردهنده خود نیازمند درمان فوری است. در مقاله امروز به بررسی این عارضه و روش‌های درمان پایین افتادگی رکتوم یا روده بیشتر خواهیم پرداخت.
پایین افتادگی رکتوم یا روده چیست؟
پایین افتادگی رکتوم یا روده را «پرولاپس رکتوم» نیز می‌نامند. بر اثر این عارضه رکتوم یا بخش تحتانی روده بزرگ که درست قبل از مقعد قرار گرفته، اتصال طبیعی خود را به بدن از دست می‌دهد و از مقعد بیرون می‌زند. این عارضه یک وضعیت اورژانسی محسوب نمی‌شود؛ اما برای بسیاری از افراد آزاردهنده است. پایین افتادگی رکتوم یا روده به طور معمول به‌صورت گوشت اضافه‌ای است که از ناحیه رکتوم به بیرون مقعد هدایت شده است. این عارضه احساس درد و ناراحتی بسیاری را در هنگام فعالیت‌های ورزشی و تحرکات دیگر به وجود می‌آورد و به همین دلیل بسیار باعث آزاد فرد می‌شود.
انواع افتادگی رکتوم یا روده
به شکل کلی سه نوع افتادگی روده وجود دارد که به شرح زیر هستند:
افتادگی روده خارجی
در این حالت که به آن «پرولاپس کامل» نیز می‌گویند همه ضخامت دیواره راست‌روده از طریق مقعد خارج می‌شود.
افتادگی روده مخاطی
در این وضعیت فقط پوشش مخاطی از طریق مقعد بیرون می‌آید.
افتادگی روده داخلی
به این نوع از افتادگی «پرولاپس ناقص» نیز می‌گویند که در آن رکتوم بر روی خود جمع می‌شود؛ اما از مقعد خارج نمی‌شود.
علت افتادگی رکتوم یا روده
علت افتادگی روده به ضعیف شدن عضلات کف لگن و ربات‌هایی که از راست‌روده حمایت می‌کنند، باز می‌گردد. علل مختلفی می‌توانند باعث این وضعیت شوند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش وزن
- سن
- داشتن رژیم غذایی فست‌فودی و پرچرب
- ایجاد فشار بیش از حد به نواحی نشیمنگاه و مقعد
- حمل و جابه‌جایی وسایل سنگین
- سابقه بیماری‌های گوارشی مانند یبوست و التهاب‌های روده‌ای
- اسهال و یبوست طولانی‌مدت
- مشکلات و ضایعه‌های نخاعی با وادار کردن بیمار به نشستن‌های طولانی‌مدت
- وارد کردن ضربات محکم به نواحی نشیمنگاه و پایین کمر
- عدم مصرف مایعات و فیبر کافی
- زایمان و بارداری مکرر
- زور زدن در هنگام اجابت مزاج
- آمیزش یا رابطه جنسی مقعدی
- تعرق زیاد در ناحیه مقعد و عدم رعایت بهداشت
در برخی موارد علت افتادگی رکتوم برخی بیماری‌های عصبی هستند که بر اعصاب مرتبط با افتادگی رکتوم اثر می‌گذارند. از جمله این بیماری‌ها می‌توان موارد زیر را نام برد:
- بیماری دیسک کمر
- آسیب به کمر یا لگن
- اسکلروز چندگانه
- تومورهای ستون فقرات
علائم افتادگی رکتوم
علائم افتادگی روده به طور معمول به شکل تدریجی و با گذشت زمان آشکار می‌شود. یکی از اولین علائم افتادگی رکتوم احساس برآمدگی در ناحیه مقعد است. در واقع اگر بیمار آینه‌ای را در ناحیه مقعد بگیرد می‌تواند یک برآمدگی رنگی مایل به قرمز را که از مقعد خارج شده مشاهده کند. در برخی مواقع نیز افتادگی رکتوم در هنگام اجابت مزاج رخ می‌دهد. در این حالت بخش کوچکی از راست‌روده از مقعد خارج می‌شود؛ اما به شکل خودبه‌خود ممکن است به داخل بازگردد و برطرف شود.
از دیگر علائم افتادگی روده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خونریزی مقعدی
- ترشحات مخاطی
- دردهای نادر مقعدی
- بی‌اختیاری مدفوع در ۵۰ تا ۷۵ بیماران
- یبوست در ۲۵ تا ۵۰ درصد بیماران
روش تشخیص افتادگی روده
زمانی که بیمار با مشاهده علائم افتادگی روده به پزشک مراجعه می‌کند در قدم اول سابقه پزشکی بیمار بررسی می‌شود و پزشک معاینات رکتوم را انجام می‌دهد. ممکن است پزشک از بیمار بخواهد بنشیند و حرکات حین اجابت مزاج را تقلید کند تا وضعیت افتادگی روده را بررسی کند. اگر مشکلات دیگری همچون افتادگی مثانه، بی‌اختیاری ادرار، افتادگی واژن یا رحم نیز همراه با افتادگی روده رخ داده باشد پزشکان دیگری همچون اورولوژیست‌ها و متخصصان اوروژنیکولوژیست نیز برای بررسی وضعیت بیمار لازم هستند تا تصمیمات درمانی مشترکی اتخاذ شود.
جدای از موارد اشاره شده آزمایش‌های دیگری نیز ممکن است توسط پزشک جهت ارزیابی و تصمیم‌گیری قطعی‌تر لازم باشد که این آزمایش‌ها به شرح زیر هستند:
- کولونوسکوپی
- پروکتوسیگموئیدوسکوپی
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- الکترومیوگرافی مقعدی (EMG)
- سونوگرافی مقعد
- پروکتوگرافی (دفکوگرافی)
درمان افتادگی روده
درمان افتادگی روده به دو شکل زیر انجام می‌شود:
درمان محافظه‌کارانه افتادگی روده
این درمان شامل روش‌هایی همچون اصلاح رژیم غذایی است. به طور معمول استفاده از برخی ملین‌ها به بیمار توصیه می‌شود تا او بتواند دفع کامل‌تری داشته باشد. از دیگر روش‌های محافظه‌کارانه، فیزیوتراپی کف لگن است که از آن می‌توان برای درمان برخی از انواع پرولاپس استفاده کرد.
درمان جراحی افتادگی روده
جراحی به دو روش جراحی شکمی و جراحی ناحیه نشیمنگاهی انجام می‌شود. نوع جراحی با توجه به دو عامل شرایط بیمار و موارد جانبی انتخاب می‌شود. شرایط بیمار مواردی همچون جنسیت، سن، جراحی‌های قبلی، و وجود بی‌اختیاری هستند. از جمله مواردی که در کنار شرایط بیمار در نظر گرفته می‌شوند بررسی میزان پایین افتادگی رکتوم، تأثیر جراحی بر روی عملکرد اجابت مزاج، میزان عوارض جانبی، میزان وقوع مجدد بیماری و تجربه قبلی جراحی است.
در بیشتر موارد پزشکان در صورت آماده بودن بیمار از لحاظ جسمی، جراحی شکم را پیشنهاد می‌دهند؛ زیرا درصد موفقیت بالاتر و طولانی‌تری را دارد. جراحی ناحیه مقعد بیشتر برای افراد مسن و کسانی که علاوه بر افتادگی رکتوم دارای مشکلات جسمی حاد دیگری هستند پیشنهاد می‌شود.
کلام پایانی
افتادگی رکتوم یا روده به وضعیتی گفته می‌شود که رکتوم با ازدست‌دادن اتصال معمول و طبیعی خود از بدن، از مقعد بیرون می‌زند. این وضعیت با اینکه اورژانسی نیست اما می‌تواند برای بیمار بسیار ناراحت‌کننده باشد و نیاز به درمان دارد. روش‌های درمان افتادگی روده به شکل درمان‌های محافظه‌کارانه و جراحی است که با توجه به وضعیت بیمار و در نظر گرفتن موارد دیگر در مورد آن تصمیم گرفته می‌شود. علت افتادگی رکتوم یا روده موارد متعددی می‌تواند باشد که در مقاله امروز به آنها اشاره شد. با کنترل و در نظر گرفتن این عوامل است که افراد می‌توانند از ابتلا به این بیماری جلوگیری کنند.
منبع:
