یکی از مشکلات بدنی که برخی مواقع افراد با آن درگیر می‌شوند، نفخ شکم است. نفخ در حالت کلی یک فرایند بیولوژیکی طبیعی برای بدن به شمار می‌رود و به طور میانگین هر فرد به شکل روزانه ۵ تا ۱۵ بار آن را تجربه می‌کند. گاهی میزان نفخ شکم از حالت طبیعی خارج می‌شود و مشکلاتی را برای فرد ایجاد می‌کند. در این مواقع افراد به دنبال این هستند که علت نفخ شکم چیست و راه‌های پیشگیری از این عارضه کدام است. علت نفخ شکم می‌تواند موارد متعددی باشد که در این مقاله به آنها اشاره خواهیم کرد.
نفخ شکم چیست؟
نفخ شکم یکی از مشکلات شایع گوارشی است که آن را به نام «باد معده» نیز می‌شناسند. نفخ نتیجه گاز تولیدی در سیستم گوارش است که این گاز در نتیجه هضم غذا تولید می‌شود. سیستم گوارش انسان در هنگام هضم غذا گاز تولید می‌کند که این گاز یا از طریق دهان (آروغ زدن) و یا از طریق مقعد (خروج گاز) خارج می‌شود. این فرایند می‌تواند تا ۲۰ بار در طول روز رخ دهد و کاملاً طبیعی است؛ اما اگر دردناک و آزاردهنده باشد باید نسبت به درمان آن اقدام کرد. باید دانست سیستم گوارش همه افراد به مقدار یکسان از غذاهای مشابه گاز تولید نمی‌کند و این مسئله می‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد.
علائم و نشانه‌های نفخ
اگر می‌خواهید بدانید که دچار نفخ شده‌اید یا نه باید علائم نفخ را بشناسید. این علائم به شرح زیر هستند:
- آروغ زدن
- دفع گاز مقعدی
- درد در شکم یا پهلوها
- احساس همیشگی باد در شکم
- بوی بد باد شکم
علت نفخ شکم
دلایل نفخ بیش از حد، متعدد هستند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
رژیم غذایی
علت نفخ شکم می‌تواند نوع رژیم غذایی باشد. برخی از رژیم‌های غذایی باعث تولید گاز در سیستم گوارش می‌شوند و این مسئله نفخ را در پی دارد. از جمله مواد غذایی که نفاخ هستند می‌توان به لوبیا، کشمش، کلم، کلم‌بروکلی، انواع آلو، عدس، و سیب اشاره کرد. همچنین مواد غذایی حاوی «سوربیتول» یا «فروکتوز» همچون آبمیوه نیز می‌توانند باعث افزایش نفخ شوند. به‌طورکلی مواد غذای نام‌برده مدت زمان زیادی را برای هضم نیاز دارند و این مسئله می‌تواند باعث تولید بوی ناخوشایندی نیز بشود.
از طرف دیگر برخی از غذاها قابلیت جذب در بدن را ندارند و از روده کوچک بدون هضم شدن به روده بزرگ منتقل می‌شوند. ازآنجایی‌که روده بزرگ حاوی مقادیر زیادی باکتری برای تجزیه مواد غذایی است، در حین هضم، گاز زیادی را تولید می‌کند که این مسئله نفخ را در پی دارد.
بلع هوا
علت نفخ همچنین می‌تواند بلعیدن هوا از راه خوردن و آشامیدن باشد. در هنگام این فعالیت‌ها مقدار کمی هوا وارد بدن می‌شود؛ اما اگر این مقدار بیشتر باشد به نفخ می‌انجامد. از جمله دلایلی که باعث می‌شود هوای بیشتری وارد بدن شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مکیدن اشیا
- سریع غذا خوردن
- جویدن آدامس
- نوشیدن نوشابه‌های گازدار
- سیگار کشیدن
شرایط پزشکی
اگر مواردی که از آنها نام بردیم در مورد شما صدق نمی‌کند و همچنان دچار نفخ بیش از حدی هستید ممکن است به برخی از بیماری‌ها دچار باشید که باعث مشکلات گوارشی و از جمله نفخ می‌شوند. این بیماری‌ها و شرایط عبارت‌اند از:
- دیابت
- یبوست
- بیماری کرون
- گاستروانتریت
- کولیت اولسراتیو
- بیماری ریفلاکس معده به دستگاه گوارش (GERD)
- سندروم روده تحریک پذیر
- عدم تحمل برخی مواد غذایی همچون لاکتوز
- بیماری سلیاک
- اختلالات اشتها
- زخم معده
فشارهای عصبی
در بسیاری از افراد فشارهای عصبی ممکن است باعث ایجاد نفخ شود. این مسئله به دلیل اثر گذاشتن فشارهای عصبی بر روی اعصاب روده است. بسیاری مواقع همچنین افراد تحت‌فشار روانی یا استرس همراه نفخ ممکن است دچار اسهال و یبوست نیز بشوند. استرس می‌تواند باعث کند شدن هضم غذا و یبوست شود و در برخی افراد هضم غذا را سریع‌تر کرده و باعث اسهال گردد.
علت نفخ در زنان
علاوه بر مواردی که از آنها نام برده شد در مورد زنان علت نفع می‌تواند مرتبط به دوران قاعدگی باشد. زنان در دوره قاعدگی با افزایش باد شکم مواجه می‌شوند و همچنین در دوره سندروم قاعدگی یا pms نیز باد شکم و بیرون‌روی زیادی دارند.
علت نفخ در نوزادان
نفخ در نوزادان یک مشکل شایع است که در حدود ۸۰ درصد آنها و در ۶ماهه اول زندگی بسیار رخ می‌دهد. علت نفخ در نوزادان می‌تواند بلع هوا و حساسیت کودک به برخی مواد غذایی همچون شیر گاو، تخم‌مرغ و سویا باشد. همچنین ابتلا نوزاد به بیماری‌های گوارشی همچون رفلاکس معده به مری یا بیماری التهابی روده نیز باعث نفخ می‌شود.
راه‌های پیشگیری از نفخ شکم
در بسیاری موارد نفخ شکم یک مشکل جزئی است و به شکل خودبه‌خود برطرف می‌شود. برای پیشگیری از این مسئله راه‌های مختلفی وجود دارد که در ادامه با آنها آشنا می‌شوید:
- سعی کنید از مصرف غذاهای نفاخ خودداری نمایید. همان‌طور که گفته شد بسیاری از مواد غذایی می‌توانند باعث نفخ در بدن شوند. این مواد غذایی حاوی کربوهیدرات‌های پیچیده‌ای هستند که توسط باکتری‌های روده تجزیه می‌شوند و گاز تولید می‌کنند.
- مصرف نوشیدنی‌های گازدار را ترک کنید. این نوشیدنی‌ها حاوی گازکربنیک هستند که این گاز می‌تواند در دستگاه گوارش جمع شده و نفخ را در پی داشته باشد.
- از مصرف الکل خودداری کنید؛ زیرا این ماده می‌تواند با تحریک کردن معده و روده باعث ایجاد نفخ شود.
- از خوردن غذاهای پر ادویه و تند خودداری نمایید؛ زیرا این غذاها با تحریک معده و روده نفخ را در پی دارند.
- مصرف غذاهای چرب و سرخ شده را کاهش دهید؛ زیرا این غذاها روند هضم را کند می‌کنند و باعث تولید گاز اضافی می‌شوند.
- غذا را به‌آرامی بجوید و قورت دهید. این کار کمک می‌کند هضم غذا آسان‌تر شود و از تولید گاز بیشتر جلوگیری گردد.
- به‌اندازه کافی آب بنوشید تا هضم غذا بهتر صورت گیرد و از یبوست جلوگیری شود.
- فعالیت و ورزش را در برنامه خود بگنجانید؛ زیرا ورزش می‌تواند عملکرد دستگاه گوارش را بهبود بخشد و از نفخ جلوگیری کند.
چه زمانی برای درمان نفخ باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر به شکل مداوم دچار نفخ می‌شوید و علائم زیر را دارید حتماً برای درمان به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا ممکن است نفخ شما ناشی از بیماری جدی دیگری باشد:
- درد شکم
- تورم شکم
- اسهال
- یبوست
- استفراغ
- گاز پایدار و شدید
- خون در مدفوع
- سوزش قلب
- کاهش وزن یکباره و بدون توجیه
کلام پایانی
نفخ شکم یکی از مشکلاتی است که می‌تواند گاهی برای افراد آزاردهنده باشد. اگرچه نفخ شکم یک فرایند طبیعی در بدن است اما شناخت علت نفخ شکم و راه‌های پیشگیری از این عارضه کمک می‌کند تا افراد کمتر به این عارضه دچار شوند. علت نفخ شکم می‌تواند مواردی همچون رژیم غذایی، بیماری‌های گوارشی و بلع غذا باشد که با کنترل دلایل یا درمان بیماری‌ها مشکل نفخ بیش از حد برطرف می‌گردد. بسیار مهم است در صورت ادامه‌دار بودن نفخ و همراه بودن آن با برخی علائم دیگر به پزشک مراجعه شود تا در صورت وجود هرگونه مشکل گوارشی روند درمان آغاز گردد.
منبع:
