دلایل بروز شقاق در بارداری و روش‌های پیشگیری و درمان آن از جمله سؤال‌هایی است که ممکن است برای زنان باردار پیش بیاید. شقاق یک بیماری دردناک نشیمنگاهی است و بر اثر آن یک شکاف یا زخم در ناحیه مقعد به وجود می‌آید که با درد بسیاری همراه است. این عارضه در دوران بارداری بسیار شایع است و می‌تواند برای مادران در این موقعیت حساس، بسیار دردناک و ناراحت‌کننده باشد. تغییرات بدن و یبوست در این دوران از دلایل بروز شقاق در بارداری هستند که باید با انجام روش‌هایی کنترل شوند. در مقاله امروز به دلایل بروز شقاق در بارداری و روش‌های پیشگیری و درمان آن خواهیم پرداخت تا زنان باردار بتوانند این مشکل را بهتر در دوره بارداری کنترل کنند.
شقاق مقعدی چیست؟
شقاق مقعدی یکی از شایع ترین بیماری های دستگاه گوارش است. به آن فیشر نیز می گویند. در این حالت، پارگی های کوچکی در پوست نازک و مرطوب (مخاط) اطراف مقعد ایجاد می شود. این وضعیت می تواند افراد در هر سنی را تحت تاثیر قرار دهد. پارگی در این لایه نازک باعث نمایان شدن عضلات اطراف مقعد (اسفنکتر مقعد) می شود. آسیب ناشی از شکاف می تواند باعث اسپاسم این عضله شود و منجر به پیشرفت بیماری شود.
اسپاسم اسفنکتر مقعدی می تواند باعث درد شود و روند بهبودی را کند کند. معمولاً این بیماری جدی نیست. اما گاهی اوقات ممکن است با روش های مرسوم قابل درمان نباشد. در بیشتر موارد، شقاق با نرم شدن مدفوع و مصرف مسکن بهبود می یابد.
شقاق در بارداری چیست؟
تعریف شقاق در بارداری تفاوتی با تعریف کلی شقاق یا فیشر ندارد. شقاق در دوره بارداری به همان زخم یا شکاف نازکی گفته می‌شود که در دیواره مقعد به وجود می‌آید و باعث درد بسیار و گاه خونریزی در هنگام اجابت مزاج می‌شود.
به نقل از سایت my.clevelandclinic.org:
anal fissures can feel itchy or painful. And it can cause bleeding that shows up in your stools or on toilet paper after you wipe. The bleeding from an anal fissure is usually harmless. Still, if you’re pregnant and notice blood in your stool, you should always contact your doctor
شقاق مقعدی می‌تواند باعث خارش یا درد شود. همچنین ممکن است باعث خونریزی شود که در مدفوع یا روی دستمال توالت دیده شود. خونریزی ناشی از شقاق مقعدی معمولاً خطرناک نیست. با این حال، اگر باردار هستید و متوجه خون در مدفوع خود شدید، حتما باید با پزشک خود تماس بگیرید.
دلایل بروز شقاق در بارداری
ابتلا زنان باردار به شقاق یا فیشر بسیار رایج است. دلایل بروز شقاق در بارداری به شرح زیر هستند که با کنترل آنها می‌توان تا حد بسیاری در جلوگیری از شقاق در بارداری موفق بود:
ابتلا به یبوست
یبوست در دوران بارداری بسیار شایع است و اصلی‌ترین دلیل ابتلا زنان باردار به شقاق محسوب می‌شود. یبوست می‌تواند ناشی از عوامل زیر باشد:
- تغییرات هورمونی: در دوران بارداری هورمون‌های مختلفی نظیر پروژسترون در زنان باردار ترشح می‌شود که این هورمون می‌تواند زمینه‌ساز یبوست در زنان باشد.
- تغییرات فیزیکی بدن: با بزرگ شدن جنین، فشار سر او به بخش‌هایی از معده و روده باعث تغییراتی در عملکرد این بخش‌ها و تنگ شدن جای معده می‌شود که این مسئله نیز از دلایل بروز یبوست و شقاق در بارداری است.
- تغذیه نامناسب: تغذیه نامناسب عامل دیگری است که از دلایل بروز شقاق در بارداری محسوب می‌شود. در این دوران بسیاری از زنان بیش از مقداری که بدنشان به کالری نیاز دارد به مصرف مواد غذایی می‌پردازند و از طرفی فعالیت آنها کمتر می‌شود. این دو عامل دست‌به‌دست هم می‌دهند تا زنان باردار به یبوست بیشتر مبتلا شوند. نوع تغذیه و مواد مصرفی نیز نقش مهمی در بروز یبوست دارند. اگر تغذیه زنان باردار حاوی فیبر بالا و مایعات کافی نباشد احتمال بروز یبوست در آنها افزایش می‌یابد که در نتیجه آن شقاق رخ می‌دهد.
- استرس و اضطراب: استرس نیز از جمله عوامل روانی است که نقش مهمی در ابتلا زنان به یبوست دارد و کنترل آن در این دوره بسیار مهم است.
کم‌تحرکی
یکی از مشکلاتی که بسیاری از زنان باردار دارند، تحرک کم است و همین عامل از جمله دلایل بروز شقاق در بارداری محسوب می‌شود. زمانی که زنان باردار از فعالیت‌های فیزیکی خودداری می‌کنند در نتیجه آن به یبوست مبتلا شده و یبوست در صورت ادامه یافتن باعث شقاق در زنان باردار می‌شود.
علائم شقاق در بارداری
شقاق یا فیشر با علائم مشخصی در زنان بروز پیدا می‌کند که عدم توجه به آنها می‌تواند باعث شدت علائم و سخت شدن پروسه درمان شود. اگر علائم شقاق در بارداری را مشاهده کردید حتماً برای درمان به پزشک مراجعه کنید. علائم شقاق در بارداری به شرح زیر هستند:
- خونریزی در هنگام اجابت مزاج
- احساس درد در ناحیه مقعد به‌خصوص در هنگام عمل دفع
- مشاهده تورم و التهاب در ناحیه مقعد
- مشاهده ترک‌های طولی در اطراف مقعد
- احساس خارش و سوزش در ناحیه مقعد
- سرخ‌شدن مقعد
- تب
روش‌های پیشگیری از شقاق در بارداری
برای پیشگیری از شقاق در بارداری باید بسیاری از مواردی را که از دلایل ابتلا به شقاق در این دوره هستند، کنترل کرد. برخی از این دلایل که از آنها نام بردیم همچون بزرگ شدن رحم و ترشح هورمون پروژسترون قابل‌کنترل نیستند؛ اما برخی دیگر را می‌توان مدیریت کرد و به‌این‌ترتیب به پیشگیری از شقاق بارداری کمک نمود. این روش‌ها به شرح زیر هستند:
- داشتن یک رژیم مناسب سرشار از فیبر و مایعات برای جلوگیری از یبوست
- مصرف مایعات کافی در طول روز
- داشتن ورزش و تحرک به شکل روزانه
- افزایش دادن تعداد وعده‌های غذایی و کاهش مقدار وعده‌ها
- کنترل استرس با روش‌های همچون مدیتیشن و یوگا
- رفتن به‌موقع به دستشویی و خودداری از به تعویق‌انداختن آن
- درمان به‌موقع یبوست با استفاده از ملین‌ها
- خودداری از زور زدن در هنگام اجابت مزاج
- خودداری از نشستن‌های طولانی‌مدت در توالت
روش‌های درمان شقاق در بارداری
به طور معمول شقاق در دوره بارداری مشکل حادی محسوب نمی‌شود و پس از دوره زایمان از بین می‌رود؛ هرچند در بسیاری از افراد ممکن است پس از زایمان شقاق وخیم‌تر شود و نیاز به درمان‌های جدی‌تر داشته باشد. به طور معمول از روش‌های زیر برای کنترل و درمان شقاق در بارداری استفاده می‌کنند:
بهبود تغذیه
بسیار مهم است که در تغذیه دوران بارداری، زنان از غذاهای پر فیبر استفاده کنند تا به یبوست مبتلا نشوند. فیبر ماده‌ای مغذی است که قابلیت هضم و جذب در روده انسان را ندارد. فیبر از انواع سبزی‌ها، میوه‌ها، و غلات قابل دریافت است و می‌تواند نقش مهمی در جلوگیری و درمان شقاق در بارداری داشته باشد.
نوشیدن آب کافی
مصرف آب کافی نقش مهمی در برطرف‌کردن یبوست دارد. آب می‌تواند باعث نرم شدن مدفوع و جلوگیری از آسیب به مقعد شود؛ بنابراین برای درمان شقاق در بارداری توجه به مصرف آب؛ چیزی در حدود 8 لیوان در روز بسیار اهمیت دارد.
داشتن تحرک کافی
اگر مبتلا به شقاق در بارداری هستید حتماً فعالیت‌های ورزشی سبک مانند پیاده‌روی را در برنامه روزانه خود قرار دهید. پیاده‌روی باعث افزایش گردش خون در دستگاه گوارش و بهبود حرکات روده می‌شود و با جلوگیری از یبوست، به درمان شقاق کمک می‌کند.
مصرف ملین
مصرف این دارو باید با تجویز پزشک شقاق انجام شود. ملین‌ها می‌توانند کمک کنند تا مدفوع شما نرم‌تر شود و از تشدید شقاق جلوگیری گردد.
استفاده از پمادها
برخی مواقع پزشک برای درمان شقاق در بارداری، پمادهایی را برای کنترل درد، سوزش، خارش و برطرف کردن عارضه تجویز می‌کند. این داروها باید حتماً با تجویز پزشک مصرف شوند؛ زیرا مصرف بسیاری از داروها در بارداری ممنوع است.
حمام سیتز
حمام سیتز به نشستن در لگن آب گرم گفته می‌شود. این کار کمک می‌کند تا گردش خون در ناحیه مقعد افزایش یابد و این مسئله به کاهش درد و درمان شقاق در بارداری کمک کند.
لیزردرمانی شقاق
لیزردرمانی شقاق یکی از بهترین و مؤثرترین روش‌ها برای افرادی است که شقاق آنها بسیار پیشرفت کرده و درمان‌های خانگی و دارویی بر روی آنها جواب نداده است. این روش بدون نیاز به بیهوشی و بدون درد و خونریزی انجام می‌شود و می‌تواند برای درمان شقاق در بارداری روش مؤثری باشد.
کلام پایانی
آشنایی با دلایل بروز شقاق در بارداری و روش‌های پیشگیری و درمان آن بسیار اهمیت دارد؛ زیرا بارداری دوره حساسی است و زنان به دلیل شرایط خاص خود تحمل بسیاری از دردها همچون درد شقاق را ندارند. دلایل بروز شقاق در بارداری به عوامل متعددی همچون یبوست ناشی از تغذیه نامناسب، تأثیرات هورمونی و کم‌تحرکی باز می‌گردد و داشتن یک تغذیه پر فیبر و تحرک، نقش مهمی در پیشگیری از شقاق در بارداری ایفا می‌کنند. برای درمان شقاق در دوره بارداری، در مراحل ابتدایی درمان‌های خانگی و استفاده از داروها توصیه می‌شود و در صورت وخیم بودن شرایط بیمار، لیزر شقاق می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
منابع :
