بیرون‌زدگی مقعد یا پرولاپس رکتوم یکی از مشکلاتی است که بسیاری از افراد با آن مواجه هستند. بر اثر این عارضه آخرین بخش از روده بزرگ یا راست‌روده به سمت پایین متمایل می‌شود و از مقعد خارج می‌گردد. این عارضه اگرچه در ابتدا باعث نگرانی افراد می‌شود؛ اما فوریت پزشکی محسوب نمی‌شود و تنها می‌تواند در اثر گذر زمان و با تشدید بیماری، زندگی فرد را مختل کند. آشنایی با راه درمان بیرون‌زدگی مقعد برای افراد مبتلا به این عارضه از اهمیت خاصی برخوردار است تا فرد بتواند این مشکل را به بهترین شکل ممکن درمان کند. در مقاله امروز به راه درمان بیرون‌زدگی مقعد بیشتر خواهیم پرداخت.
بیرون‌زدگی مقعد چیست؟
بیرون‌زدگی مقعد را پرولاپس رکتوم نیز می‌نامند. بر اثر این عارضه آخرین بخش از روده بزرگ یا همان راست‌روده دچار افتادگی می‌شود و از مقعد خارج می‌گردد. این عارضه می‌تواند به‌مرور زندگی فرد را مختل کند و به همین دلیل درمان آن بسیار اهمیت دارد. بیرون‌زدگی مقعد عارضه خطرناکی محسوب نمی‌شود؛ اما به دلیل اینکه می‌تواند زندگی فرد را دچار مشکلاتی کند بسیار مهم است که برای درمان آن اقدام شود.
انواع پرولاپس رکتوم یا بیرون‌زدگی مقعد
انواع بیرون‌زدگی مقعد با توجه به شدت این بیماری رده‌بندی می‌شود و شامل موارد زیر هست:
- پرولاپس داخلی: در این وضعیت راست‌روده دچار پرولاپس شده اما شدت آن در حدی نیست که از مقعد بیرون بزند. به این پرولاپس، بیرون‌زدگی مقعد ناقص هم گفته می‌شود.
- بیرون‌زدگی مخاط: در این وضعیت پوشش داخلی رکتوم از طریق مقعد بیرون زده می‌شود.
- پرولاپس خارجی: در این حالت انتهای راست روده به شکل کامل از مقعد خارج می‌شود.
فرق بیرون زدگی مقعد با بواسیر
بسیاری مواقع افراد بیماری بواسیر را با بیرون‌زدگی مقعد اشتباه میگیرند. بواسیر یکی از بیماری‌های شایع نشیمنگاهی است که حدود 7۵ درصد از افراد در طول زندگی خود به آن مبتلا می‌شوند. یکی از علائم بیماری بواسیر احساس یک برآمدگی در ناحیه مقعد است؛ اما این علامت می‌تواند نشانه بیماری‌های دیگر همچون گوشت اضافه مقعدی و بیرون‌زدگی مقعد نیز باشد و به همین دلیل برای تشخیص هر کدام از بیماری‌ها باید حتماً به پزشک مراجعه شود. پرولاپس رکتوم یا بیرون‌زدگی مقعد نسبت به دو عارضه دیگر کمتر شایع است؛ اما گاهی به دلیل علائمی که در ادامه ذکر می‌شود با بواسیر یا گوشت اضافه مقعدی اشتباه گرفته می‌شود. این علائم به شرح زیر هستند:
- احساس درد در ناحیه اطراف مقعد
- خارش و سوزش مقعد
- مشاهده خون در مدفوع
- احساس درد در ناحیه اطراف مقعد
با توجه به تشابه علائم این بیماری‌ها بسیار مهم است که افراد پس از مشاهده آنها برای تشخیص نوع بیماری حتماً به پزشک مراجعه کنند تا در صورت ابتلا به پرولاپس مقعدی هرچه سریع‌تر راه درمان بیرون‌زدگی مقعد پیش گرفته شود. اگر بیماری فرد بواسیر باشد؛ با لیزر درمانی هموروئید می‌تواند درمان کند.
علت عارضه بیرون‌زدگی مقعد
بیرون‌زدگی مقعد زمانی ایجاد می‌شود که بخشی از دیواره داخلی کانال رکتوم از بخش مقعد بیرون می‌زند. به طور معمول پرولاپس مقعد در افرادی که دارای لگن ضعیف هستند یا به شکل مزمن چاق و لاغر می‌شوند بیشتر به چشم می‌خورد؛ زیرا بافت داخلی بدن این افراد نسبت به افراد معمولی شل‌تر می‌شود.
علائم بیرون‌زدگی مقعد
افرادی که به بیرون‌زدگی مقعد دچار هستند علائم خاصی را تجربه می‌کنند. در بسیاری مواقع ممکن است افرادی که به سختی مدفوع می‌کنند با بیرون‌زدگی مقعد مواجه شوند و این اتفاق در موارد معدود برای آنها رخ دهد و برطرف شود. زمانی که بیرون‌زدگی مقعد به حالت مزمن در آید و افتادگی مقعد به داخل باز نگردد فرد باید برای درمان اقدام کند؛ زیرا زائده خارج شده از مقعد، بیرون می‌ماند و تا زمانی که درمان نشود این مشکل برطرف نمی‌شود.
علائم بیرون‌زدگی مقعد به شرح زیر هستند:
- احساس برآمدگی در بخش خارج از مقعد
- احساس درد در راست‌روده یا مقعد
- مشاهده توده قرمز در خارج از دهانه مقعد
- نشت خون از روده به مدفوع یا مخاط از مقعد
- خونریزی از راست‌روده
علل به‌وجودآمدن بیرون‌زدگی مقعد
دلایل مختلفی می‌توانند باعث به‌وجودآمدن بیرون‌زدگی مقعد شوند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ایجاد فشار مداوم به ناحیه مقعد در هنگام عمل دفع در مدت‌زمان طولانی
- داشتن سابقه آسیب‌دیدگی در ناحیه مقعد و مفصل‌های ران
- اسهال یا یبوست مزمن
- ضعیف شدن عضلات رباط‌های منطقه رکتال به دلیل بالا رفتن سن
- مشکلات عصبی همچون بیماری‌های مرتبط با نخاع یا قطع نخاع
- آسیب دیدن عصب‌های کنترل کننده توانایی عضلات برای سفت کردن و شل کردن عضلات ناحیه مقعد، بر اثر فلج شدن اسفنکتر مقعدی، بارداری، عوارض زایمان طبیعی، آسیب به ستون فقرات یا کمر و...
نحوه تشخیص بیرون زدگی مقعد
بسیار مهم است که پیش از آشنایی با راه درمان بیرون‌زدگی مقعد با نحوه تشخیص پرولاپس مقعد آشنا شد. در قدم اول پزشک به بررسی ناحیه مقعد می‌پردازد، همچنین ممکن است از بیمار بخواهد که در توالت مدفوع کند و سپس برای معاینه بازگردد تا به‌این‌ترتیب افتادگی مقعد را بتواند راحت‌تر تشخیص دهد. در برخی مواقع که افتادگی مقعد با معاینه فیزیکی قابل تشخیص نیست پزشک از روش‌های زیر نیز برای تشخیص بیرون‌زدگی مقعد استفاده می‌کند:
- مانومتری رکتال: در این آزمایش پزشک برای تشخیص قدرت عضلات، با وارد کردن یک لوله نازک به راست‌روده میزان تحمل و قدرت این ناحیه را مورد سنجش قرار می‌دهد.
- الکترومیوگرافی مقعدی (EMG): در این آزمایش پزشک نقش آسیب عصبی در بروز مشکلات اسفنکتر مقعد را بررسی می‌کند.
- پروکتوسکوپی: در این روش از راست‌روده در حین مدفوع فیلم‌های اشعه ایکس تهیه می‌شود تا مشخص شود مدفوع چگونه در روده نگه داشته شده و چگونه آزاد می‌گردد.
- سونوگرافی مقعد: برای این کار یک پروب به داخل مقعد و راست‌روده هدایت می‌شود تا عضلات بافت‌های این ناحیه را بررسی کند.
- ام‌آرآی MRI: این روش تصویربرداری تمام اندام‌های ناحیه لگن را بررسی می‌کند و هرگونه ناهنجاری را در این ناحیه تشخیص می‌دهد.
- آزمایش تاخیر حرکتی ترمینال عصب پودندال: با استفاده از این روش پزشک به بررسی عصب‌های پودندال که نقش مهمی در کنترل حرکات روده دارند، می‌پردازد.
- کولونوسکوپی: در این روش یک لوله طولانی که به یک دوربین کوچک مجهز است وارد رکتوم می‌شود و اختلالات موجود در این ناحیه که باعث بیرون‌زدگی مقعد شده‌اند را تشخیص می‌دهد.
- پروکتوسیگموئیدوسکوپی: در این روش نیز همانند روش کولونوسکوپی یک لوله مجهز به دوربین وارد روده می‌شود تا هرگونه مشکلی را در ناحیه تشخیص دهد.
راه درمان بیرون زدگی مقعد
بهترین و متداول‌ترین راه درمان بیرون‌زدگی مقعد جراحی است که با استفاده از آن راست‌روده در جای مناسب خود قرار می‌گیرد. جراحی به شکل‌های متفاوتی انجام می‌شود و مواردی همچون سن، وضعیت سلامت کلی بیمار و شدت بیماری بر انتخاب نوع جراحی توسط پزشک تأثیر دارد.
دو راه درمان بیرون‌زدگی مقعد
دو نوع متداول جراحی بیرون‌زدگی مقعد موارد زیر هستند:
جراحی بیرون‌زدگی مقعد از طریق شکم
یک راه درمان بیرون‌زدگی مقعد، جراحی از طریق شکم است که جراح با یک برش بزرگ یا با استفاده از روش لاپاراسکوپی به درمان می‌پردازد. در این روش، رکتوم به جای اصلی خود بازگردانده می‌شود و با استفاده از حلقه‌هایی مخصوص به کف لگن وصل شده و ثابت می‌ماند. گاهی درمان بیرون زدگی مقعد از طریق پرینئال انجام می‌شود و در این روش لایه داخلی رکتوم حذف می‌شود و لایه خارجی آن تا می‌گردد. بیشتر جراحان روش شکمی را پیشنهاد می‌دهند زیرا از سایر روش‌ها موثرتر است و در نتیجه آن بیماری کمتر عود می‌کند.
جراحی بیرون‌زدگی مقعد از طریق سوراخ آنال
با استفاده از این روش، از راه سوراخ آنال بخشی از سیگموئید برداشته می‌شود و باقی آن به کولون وصل می‌گردد. به طور معمول این روش مناسب افرادی است که در سنین بالاتری قرار دارند و یا تحمل عمل جراحی برای آنها سخت است.
عوارض بیرون‌زدگی مقعد
بیرون‌زدگی مقعد عوارضی دارد که می‌تواند فرد را دچار مشکلات بسیاری کند. از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بی‌اختیاری مدفوع: در حدود 50 تا 70 درصد از مبتلایان به بیرون افتادگی مقعد، دچار این مشکل می‌شوند.
- یبوست: یکی از شایع‌ترین عوارض بیرون افتادگی مقعد یبوست است که ۶۰ درصد افراد مبتلا به پرولاپس مقعد را درگیر می‌کند.
- سندروم زخم منفرد رکتال: بر اثر این بیماری یک یا چند زخم باز یا قرمز در راست‌روده به وجود می‌آید.
- انسداد: بسته شدن مجرای خروجی مقعد از دیگر عوارض این بیماری است.
- ضعیف شدن فعالیت عضلات کولون
راه‌های پیشگیری از بیرون زدگی مقعد
یکی از بهترین راه‌ها برای پیشگیری از این عارضه این است که در هنگام عمل دفع، فرد فشار چندانی به خود وارد نکند. همچنین با استفاده از روش‌های زیر پیشگیری از این بیماری می‌تواند ممکن باشد:
- داشتن تحرک و ورزش کافی
- استفاده از یک رژیم غذایی پرفیبر حاوی میوه و سبزیجات
- مصرف روزانه ۶ تا 8 لیوان آب
- درمان یبوست
- کاهش وزن
- دوری از ورزش‌های سنگین مانند وزنه‌برداری
کلام پایانی
برای آشنایی با راه درمان بیرون زدگی مقعد بسیار مهم است که با این بیماری و علل آن آشنا شد تا بتوان با مشاهده علائم هرچه سریع‌تر برای درمان اقدام کرد. بیرون زدگی مقعد به وضعیتی گفته می‌شود که بر اثر آن قسمت انتهایی روده بزرگ از مقعد خارج شود. این بیماری فوریت پزشکی محسوب نمی‌شود اما به دلیل اینکه می‌تواند در کیفیت زندگی فرد اثر بگذارد نیاز به درمان دارد. راه درمان بیرون زدگی مقعد با استفاده از جراحی شکمی و جراحی از طریق سوراخ آنال امکان‌پذیر است که باید توسط پزشک بر اساس شرایط بیمار تشخیص داده شود. بسیار مهم است که این بیماری هرچه سریع‌تر درمان شود تا با شدت گرفتن آن، فرد با مشکلات بیشتری مواجه نشود.
منبع :
