پروکتوسکوپی چیست و چرا تجویز می‌شود؟ سؤال بسیاری از افرادی است که پزشک برای تشخیص بیماری آنها این روش درمانی را ارائه کرده است. پروکتوسکوپی از روش‌های تشخیص بیماری‌های مقعدی است که با استفاده از لوله‌ای باریک و توخالی به نام «پروکتوسکوپ» انجام می‌شود. بسیاری از بیماران از انجام پروکتوسکوپی شرم دارند؛ اما باید بدانند که این روش تشخیص، برای درمان عارضه آنها ضروری محسوب می‌شود. در مقاله امروز به اینکه پروکتوسکوپی چیست و چرا تجویز می‌شود؟ بیشتر خواهیم پرداخت.
پروکتوسکوپی چیست؟
در جواب این سؤال که پروکتوسکوپی چیست؟ باید گفت پروکتوسکوپی (Proctoscopy) که آن را «رکتوسکوپی» نیز می‌نامند یکی از روش‌های متداول برای تشخیص بیماری‌های انتهای روده بزرگ و ناحیه مقعد است. در این روش با استفاده از یک لوله باریک و انعطاف‌پذیر به معاینه داخل رکتوم می‌پردازند. با استفاده از نور و لنزهای مجهز و پیشرفته این دستگاه، داخل مقعد به‌خوبی قابل‌مشاهده است و این مسئله نقش مهمی در تشخیص بیماری‌ها ایفا می‌کند. این آزمایش به شکل سرپایی انجام می‌شود و در طی آن به بیمار داروهای آرامش‌بخش تزریق می‌گردد تا هیچ دردی را احساس نکند.
علت تجویز پروکتوسکوپی چیست؟
همان‌طور که اشاره شد علت تجویز پروکتوسکوپی تشخیص بیماری‌های ناحیه مقعدی مرتبط با رکتوم است. در واقع زمانی که پزشک علائم مشکوکی را در این ناحیه مشاهده کند این آزمایش را برای تأیید یا ردکردن بیماری تجویز می‌کند. به طور معمول برای تشخیص موارد زیر پروکتوسکوپی تجویز می‌شود:
- تشخیص انسداد روده
- تشخیص بیماری دیورتیکولیت
- هموروئید داخلی و خارجی
- تورم و التهاب رکتوم
- تشخیص علت خونریزی روده
- بررسی دلایل ایجاد پرولاپس رکتوم
- نمونه‌برداری از پلیپ‌های روده یا سایر بافت‌های غیرطبیعی
- انواع بیماری‌های مقعدی همچون سرطان مقعد
- معاینه ناحیه مقعد پس از جراحی
روش انجام پروکتوسکوپی
پس از تجویز آزمایش پروکتوسکوپی باید بیمار کارهایی را پیش از انجام آزمایش انجام دهد و پس از انجام آن نیز مواردی را حتماً رعایت کند:
کارهای پیش از انجام پروکتوسکوپی
آمادگی‌های قبل از انجام پروکتوسکوپی بسیار اهمیت دارد. موارد زیر باید قبل از پروکتوسکوپی حتماً انجام شود:
- تمیز کردن کامل رکتوم یا مقعد بسیار اهمیت دارد. هرچه رکتوم کامل‌تر تخلیه شود پزشک به شکل دقیق‌تری می‌تواند ناحیه را بررسی کند. برای تخلیه رکتوم پزشک ممکن است داروی خاصی را به بیمار تجویز کند تا آماده انجام پروکتوسکوپی شود. همچنین به بیمار پیشنهاد می‌شود 12 ساعت پیش از انجام پروکتوسکوپی از مصرف مواد غذایی پرهیز کند.
- پرهیز از لبنیات و به‌خصوص سبزی‌ها از یک روز قبل از انجام آزمایش توصیه می‌شود.
- بیمار باید پیش از انجام آزمایش از مصرف مواد کافئین‌دار و نوشیدنی‌های الکلی خودداری کند.
- درصورتی‌که بیمار از دارو یا مکمل خاصی استفاده می‌کند باید حتماً پزشک را در جریان قرار دهد.
- اگر بیمار دچار عارضه خاصی همچون بیماری‌های قلبی است باید حتماً پزشک را از این مسئله مطلع نمایند.
روش انجام پروکتوسکوپی
برای انجام پروکتوسکوپی بیمار نیازی به بستری شدن در کلینیک ندارد و این روش به شکل سرپایی انجام می‌شود. برای انجام این کار بیمار بر روی شکم خود دراز می‌کشد. سپس پزشک با دستکش انگشت خود را با روغن‌های مخصوص چرب می‌کند و داخل مقعد می‌برد. پس از آن به‌خوبی این ناحیه را بررسی می‌کند تا اطمینان یابد انسداد یا نواحی دردناک در مقعد وجود دارد یا نه. اگر شرایط بیمار مساعد بود پزشک لوله پروکتوسکوپ را وارد مقعد می‌کند. این کار به دلیل اینکه باعث ورود حجمی از هوا داخل مقعد می‌شود به بیمار احساس دفع مدفوع کاذب می‌دهد. بررسی ناحیه چیزی در حدود 10 دقیقه طول می‌کشد و هیچ دردی ندارد. پس از انجام پروکتوسکوپی بیمار می‌تواند به سر کار یا محل زندگی خود بازگردد و فعالیت‌های روزمره خود را دنبال کند.
مراقبت‌های پس از انجام پروکتوسکوپی
پس از اینکه آزمایش پروکتوسکوپی پایان گرفت بیمار ممکن است کمی احساس ناراحتی و درد بسیار کمی را در ناحیه مقعد یا راست‌روده خود تجربه کند. همچنین ممکن است در هنگام اجابت مزاج بیمار متوجه دفع خون از بدن شود. این عارضه به‌خصوص زمانی که از بافت نمونه‌برداری کرده باشند، دیده می‌شود و اصلاً نگران‌کننده نیست. بیمار می‌تواند رژیم غذایی خود را پس از انجام آزمایش پروکتوسکوپی به شکل عادی ادامه دهد و فعالیت‌های عادی روزمره خود را داشته باشد.
عوارض پس از انجام آزمایش پروکتوسکوپی
انجام روش پروکتوسکوپی عارضه خاصی ندارد و همان‌طور که گفته شد کمی احساس درد یا خونریزی پس از آن طبیعی محسوب می‌شود. در موارد نادر ممکن است عوارض زیر در فرد مشاهده شود:
- درد شکم
- پارگی در راست‌روده
- عفونت و پارگی در رکتوم
- خونریزی خفیف چند روز پس از انجام آزمایش
اگر بیمار علائم زیر را در خود مشاهده می‌کند باید حتماً با پزشک مشورت نماید:
- مشاهده مقدار زیادی خون در مدفوع
- درد شدید شکم
- سفت و متورم شدن شکم
- تب 38 درجه سانتیگراد یا بالاتر
- خونریزی ادامه‌دار چند روز پس از انجام آزمایش
بررسی جواب آزمایش پروکتوسکوپی
جواب آزمایش پروکتوسکوپی ممکن است بلافاصله پس از انجام این آزمایش توسط پزشک به بیمار داده شود. اگر پزشک بیوپسی یا نمونه‌برداری کرده باشد باید بیمار منتظر جواب آزمایشگاه پس از بررسی نمونه بماند که ممکن است چند روز تا چند هفته به طول بینجامد.
آزمایش پروکتوسکوپی با سیگموئیدوسکوپی چه تفاوتی دارد؟
سیگموئیدوسکوپی یکی از آزمایشاتی است که برای بررسی بیماری‌های راست‌روده و روده بزرگ به‌خصوص تشخیص سرطان استفاده می‌شود. این آزمایش نیز توسط یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر که دارای یک دوربین فیلم‌برداری است، صورت می‌گیرد. تفاوت این دو آزمایش در طول دستگاه‌های است که از آنها استفاده می‌شود.
طول دستگاه پروکتوسکوپ حدود 25.4 سانتی‌متر است و فقط می‌تواند قسمت پایین روده را بررسی کند؛ اما طول دستگاه سیگموئیدوسکوپی حدود 68.6 سانتی‌متر است و به همین دلیل اجازه می‌دهد پزشک بخش‌های بزرگ‌تری از روده بزرگ را بررسی نماید.
کلام پایانی
اینکه پروکتوسکوپی چیست و چرا تجویز می‌شود؟ برای بسیاری از بیماران که پزشک این آزمایش را برایشان تجویز کرده اهمیت دارد. آزمایش پروکتوسکوپی برای تشخیص بیماری‌های انتهای روده بزرگ و ناحیه مقعد به کار می‌رود. به طور معمول تجویز پروکتوسکوپی برای تشخیص موارد مختلفی همچون تورم و التهاب رکتوم، دیورتیکولیت، پولیپ‌ها، سرطان مقعد و کلورکتال و... انجام می‌شود. این روش یک روش سرپایی به شمار می‌رود و پس از آن بیمار می‌تواند فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرد.
منابع:
