ناحیه مقعد انسان در معرض بیماری های نشیمنگاهی مختلفی است. یکی از بیماری های نادر در این ناحیه سرطان مقعد است. سرطان مقعد (Anal Cancer) نوعی سرطان خطرناک است که در ناحیه مقعد به وجود می آید. این سرطان به دلیل رشد غیرعادی سلول های اطراف مقعد یا کانال رخ می دهد.
سرطان مقعد دارای علائم خاصی است که با شناخت آنها می توان هر چه سریعتر آن را تشخیص داد و بیماری را در مراحل اولیه کنترل کرد. روش‌های درمانی خاصی همچون پرتودرمانی یا شیمی درمانی برای درمان این بیماری لازم است که با توجه به شدت بیماری می تواند متفاوت باشد. در مقاله امروز به سرطان مقعد، علائم، پیشگیری و درمان آن به طور کامل خواهیم پرداخت.
سرطان مقعد چیست؟
سرطان مقعد یا آنال کانسر، سرطانی غیر معمول و نادر است که در کانال مقعد به وجود می آید. کانال مقعد در انتهای راست روده یا رکتوم قرار گرفته و یک لوله کوتاه است که از طریق آن مدفوع از بدن خارج می شود. زمانی که سلول های اطراف مقعد یا کانال به شکل غیرعادی رشد کنند سرطان در این ناحیه رخ می دهد.
سرطان مقعد به طور معمول از نوع سرطان سلولی فلسی می باشد. ممکن است سرطان های دیگری نیز در کانال مقعد رخ دهد که از آن جمله می‌توان به تومور استرومال دستگاه گوارش (GIST) و ملانوم اشاره کرد. همچنین گاهی تومور سرطانی می تواند بر روی پوست حدود ۵ سانتیمتری بیرون مقعد، ایجاد شود که به آن سرطان پری آنال گفته می شود و به درمانی همانند درمان سرطان پوست نیاز دارد.
علائم سرطان مقعد
بسیار مهم است که این بیماری در مراحل اولیه شناسایی شود هرچند این کار کمی سخت است. تومورهای سرطان مقعد زمانیکه به وجود می آیند بدون نشانه و به اصطلاح خاموش هستند. این تومورها به آرامی رشد می کنند و زمانی که به حد کافی بزرگ شده اند فرد متوجه آنها می شود. با این حال علائم و نشانه های سرطان مقعد به شرح زیر است که با مشاهده آنها می توان سریعتر برای درمان اقدام کرد:
- خارش مقعد
- درد در ناحیه مقعد
- خونریزی از مقعد یا روده بزرگ
- رشد توده در کانال مقعد
باید دانست که بسیاری از این علائم با علائم بیماری های دیگر ممکن است مشابه باشند. به طور مثال علائم بیماری شقاق و بواسیر نیز بسیار شبیه سرطان مقعد هستند. به همین دلیل با دیدن علائم فوق لازم نیست نگران شوید و تنها باید به پزشک مراجعه کنید تا با بررسی علائم بیماری شما را تشخیص دهد.
عوامل زمینه ساز ابتلا به سرطان مقعد
به صورت معمول سرطان مقعد بر اثر یک جهش ژنتیکی و تبدیل سلول های طبیعی به غیرطبیعی به وجود می آید. سلول های طبیعی بدن انسان با یک سرعت مشخص رشد و تکثیر پیدا می کنند و در یک زمان مشخص نیز می میرند. زمانیکه این روند دچار مشکل شود رشد سلول های غیرطبیعی بدون کنترل ادامه می یابد و آنها نمی میرند. در نتیجه این فرایند، سلول های غیرطبیعی بر روی همدیگر انباشته شده و توده یا تومور را تشکیل می‌دهند. همچنین این سلول ها می توانند به دیگر نواحی بدن حمله کرده و حتی از تومور اولیه جدا شوند تا در جای دیگری از بدن گسترش پیدا کنند.
یکی از اصلی ترین دلایل سرطان مقعد عفونت مقاربتی ناشی از ویروس پاپیلومای انسانی یا اچ پی وی است. شواهد نشان می‌دهد کهHPV در بیشتر سرطان های مقعد وجود داشته است. در واقع زگیل تناسلی که به دلیل ویروس اچ پی وی به وجود می آید یکی از شایعترین علت های سرطان های مقعد می باشد.
جدای از موارد بالا عوامل دیگری نیز می‌توانند فرد را بیشتر در خطر ابتلا به سرطان مقعد قرار دهند که به شرح زیر می باشند:
افزایش سن
بیشتر سرطان های مقعد در افراد بالای ۵۰ سال دیده می شود.
رابطه جنسی مقعدی
افرادی که رابطه جنسی مقعدی دارند بیشتر در خطر ابتلا به این سرطان هستند.
شرکای جنسی متعدد
کسانی که در طول زندگی خود شرکای جنسی متعددی دارند احتمال بیشتری دارد تا به این نوع سرطان مبتلا شوند.
سابقه سرطان
افرادی که تجربه سرطان دهانه رحم، ولور یا واژن را دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا به این سرطان هستند.
سیگار کشیدن
این عادت می تواند احتمال ابتلا به سرطان مقعد را افزایش دهد.
داروها
داروها و همچنین وضعیتی که باعث سرکوب سیستم ایمنی بدن شود می تواند زمینه ساز ابتلا به سرطان مقعدی باشد. بطور مثال به افرادی که پیوند عضو انجام داده‌اند داروهایی برای سرکوب سیستم ایمنی بدن تجویز می شود. این مسئله می‌تواند از علل زمینه ساز سرطان مقعد باشد. همچنین در بیماری هایی نظیر اچ آی وی سیستم ایمنی بدن سرکوب می شود و خطر ابتلا به سرطان مقعد بالا می رود.
التهاب های مزمن
افرادی که به بیماری های نظیر فیستول یا زخم باز مقعد مبتلا هستند و این مسئله در مدتی طولانی درمان نمی شود بیشتر در معرض سرطان مقعد قرار دارند.
راه های پیشگیری از سرطان مقعد
متاسفانه تعداد کمی از سرطان ها قابل پیشگیری هستند اما با کنترل و دوری از عوامل زمینه ساز و انجام چکاپ های روتین می توان احتمال ابتلا به سرطان مقعد را کاهش داد:
ترک سیگار
ترک سیگار یکی از مواردی است که می تواند خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهد.
تزریق واکسن HPV
همانطور که گفته شد ابتلا به ویروس اچ پی وی می تواند عامل اصلی ابتلا به سرطان مقعد باشد. به همین دلیل با تزریق واکسن گارداسیل می‌توانید احتمال ابتلا به این ویروس را در خود کاهش دهید و از بیماری سرطان مقعد دور بمانید.
رابطه جنسی ایمن
بهتر است هنگام رابطه جنسی خود حتما از کاندوم استفاده کنید و از سلامت شخص مقابل برای داشتن رابطه جنسی مطمئن شوید. این مسئله باعث می‌شود تا در معرض ابتلا به ویروس HPVو HIV نباشید.
تشخیص بیماری سرطان مقعد چگونه انجام می شود؟
برای تشخیص بیماری سرطان مقعد روش های متعددی وجود دارد که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره خواهیم کرد:
معاینه کانال مقعد و رکتوم
برای انجام این روش پزشک با استفاده از دستکش و چرب کردن انگشت به بررسی ناحیه می پردازد. او با وارد کردن انگشت چرب شده به راست روده هر نکته غیر عادی مانند رشد زائده در ناحیه را بررسی می کند.
معاینه بصری کانال مقعد و راست روده
در این روش پزشک از یک لوله کوتاه و نورانی به نام آنوسکوپ برای بررسی وضعیت کانال مقعدی و رکتوم استفاده می کند.
سونوگرافی
در این روش از کانال مقعد تصویربرداری می شود. این کار توسط پروب که شبیه دماسنج ضخیم است انجام می گردد. پزشکی وسیله را به کانال مقعد راست روده وارد می کند. این وسیله امواج صوتی پر انرژی را که امواج فراصوت نامیده می شوند در ناحیه منتشر کرده و این امواج با برخورد به بافت ها و اندام های داخلی، تصاویر را به وجود می آورند. از طریق این تصاویر پزشک می تواند تشخیص دهد آیا توده غیرطبیعی در این ناحیه وجود دارد یا خیر!
نمونه برداری از ناحیه
اگر پزشک بافت غیر معمولی را در ناحیه پیدا کند ممکن است نیاز باشد تا از ناحیه نمونه برداری یا بیوپسی نماید و پس از آزمایش پاتولوژی، سرطانی بودن یا نبودن سلول را تشخیص دهد.
ممکن است جدای از موارد فوق که به آنها اشاره شد، برای تشخیص میزان وخامت و گسترش سرطان مقعد پزشک از روش های زیر نیز استفاده کند:
- ام آر آی
- سی تی اسکن
- پت اسکن
درمان سرطان مقعد
درمان سرطان مقعد با توجه به میزان شدت و گستردگی سرطان می تواند متفاوت باشد. پزشک با توجه به وضعیت بیمار می تواند از روش های زیر برای درمان استفاده کند:
شیمی درمانی
در این روش پزشک داروهای لازم را به بیمار تزریق می‌کند و یا شیمی درمانی با استفاده از قرص انجام می شود. این داروها به مبارزه با سلول های سرطانی می پردازند. این روش می‌تواند آسیب‌هایی را به دستگاه گوارش و فولیکول مو وارد کند.
پرتو درمانی
با استفاده از این روش، پرتوهای پرتوانی همچون اشعه ایکس و پروتون ها برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شوند. این پرتوها سلول های سرطانی را مورد هدف قرار می‌دهند اما ممکن است به دیگر نقاط بدن نیز آسیب برسانند. عوارض این روش شامل قرمزی پوست، زخم در مقعد و اطراف آن، و همچنین سخت و تنگ شدن کانال مقعدی است.
ممکن است پزشک با توجه به شدت بیماری از هر دوی روش های بالا برای درمان استفاده کند. پرتو درمانی به پنج تا شش هفته زمان نیاز دارد و شیمی درمانی به طور معمول در هفته اول و هفته پنجم استفاده می شود. اگرچه اثربخشی این دو روش در کنار یکدیگر بیشتر هستند اما عوارض جانبی آنها نیز می‌تواند بیشتر باشد و به همین دلیل باید با پزشک خود در این مورد مشورت نمایید.
عمل جراحی
ممکن است پزشک تشخیص دهد که بیمار برای درمان به جراحی نیاز دارد. جراحی می تواند در دو وضعیت صورت گیرد:
جراحی در مراحل ابتدایی بیماری
این روش برای از بین بردن سرطان های مقعدی که در مراحل اولیه قرار دارند استفاده می شود. سرطان های مقعدی که تومور آنها بسیار کوچک هستند از طریق جراحی قابل برداشتن می باشند. در این روش ممکن است پزشک برای اطمینان کمی از بافت های سالم اطراف تومور را نیز بر دارد. پس از انجام این روش، شیمی درمانی و پرتودرمانی نیز توسط پزشک گاهی توصیه می شود.
جراحی در مراحل تشدید بیماری
این جراحی در مواقعی انجام می شود که بدن فرد به سایر روش ها پاسخ نداده و سرطان درمان نشده است. اگر بدن بیمار به شیمی درمانی و پرتو درمانی پاسخ نداده باشد پزشک ممکن است از یک عمل جراحی به نام ابدومینوپرینئال استفاده کند که گاهی آن را به نام برداشتن AP نیز می شناسند. در این روش جراح راست روده، کانال مقعدی و بخشی از روده بزرگ را از بدن خارج می کند و سپس باقیمانده روده بزرگ را به شکاف شکم وصل می کند تا مواد زائد بتوانند از بدن خارج شده و در یک کیسه کولستومی جمع شوند.
ایمونوتراپی
در این روش از سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سرطان استفاده می کنند. سلول های سرطانی بدن به دلیل پروتئینی که تولید می کنند از نظر سلول های سیستم ایمنی بدن به عنوان بیماری یا تهدید شناخته نمی شوند. این مسئله باعث می شود سیستم ایمنی بدن با آنها مبارزه نکند. ایمونوتراپی در این روند تداخل ایجاد می کند و برای درمان سرطان مقعد پیشرفته کاربرد دارد.
سخن پایانی
سرطان مقعد یکی از انواع نادر سرطان است که در کانال مقعد رخ می دهد. این بیماری می‌تواند با علائمی همچون خونریزی از مقعد، درد، خارش و یا توده ای در حال رشد در کانال مقعدی همراه شود. علائم این بیماری در مواردی با علائم بیماری های دیگری همچون هموروئید یا بواسیر یکسان است و به همین دلیل تنها پزشک می تواند این بیماری را تشخیص دهد. سرطان مقعدی می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود اما اصلی ترین دلیل آن ابتلا به ویروس پاپیلومای انسانی یا اچ پی وی است که باعث ایجاد زگیل تناسلی در ناحیه تناسلی و مقعد می شود.
درمان سرطان مقعد با توجه به شدت بیماری می تواند از طریق شیمی درمانی، پرتو درمانی، جراحی و ... صورت گیرد. تشخیص زودهنگام این بیماری نقش مهمی در بهبود و درمان آن دارد و به همین دلیل توصیه می شود با مشاهده علائم حتماً به پزشک مراجعه کنید تا نوع بیماری شما مورد بررسی قرار گیرد و درمان های لازم تجویز شود.
منبع:
