پروکتالژیا فوگاکس یا گرفتگی زودگذر مقعد به معنی درد مقعدی با علت ناشناخته است. این عارضه ممکن است در زنان و مردان و در طول زندگی بارها پیش آید. آمارها نشان می‌دهند اسپاسم مقعد بیشتر در زنان اتفاق می‌افتد و دلیل مشخصی برای آن ثبت نشده است. پروکتالژیا فوگاکس به شکل ناگهانی و با درد شدید شروع می‌شود و می‌تواند چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد.
اسپاسم زودگذر مقعد اختلالی است که علاوه بر اینکه می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد بر روی عملکرد معده و روده نیز تأثیرگذار است. در مقاله امروز به پروکتالژیا فوگاکس یا گرفتگی زودگذر مقعد بیشتر می‌پردازیم.
پروکتالژیا فوگاکس یا گرفتگی زودگذر مقعد چیست؟
پروکتالژیا فوگاکس(Proctalgia fugax) یا گرفتگی عضلات مقعد یک عارضه ناخوشایند و دردناک است که دردی شبیه چسبیدن یک چاقو به راست‌روده ایجاد می‌کند. این درد در داخل یا اطراف کانال مقعد احساس می‌شود. زمانی که عضلات اسفنکتر مقعد به شکل ناگهانی دچار اسپاسم شوند گرفتگی زودگذر مقعدی رخ می‌دهد. جدای از گرفتگی عضلات اسفنکتر، گاهی اسپاسم راست‌روده یا عضلات کف لگن نیز می‌توانند باعث اسپاسم مقعدی شوند.
اسپاسم مقعدی می‌تواند به شکل ناگهانی و بدون هیچ‌گونه علائم اولیه به وجود آید و از نظر شدت و مدت متفاوت باشد. در برخی موارد درد آن به حدی شدید است که می‌تواند حتی فرد را از خواب بیدار کند. این مسئله با راه‌رفتن، تحرک روده یا دفع گاز طی چند دقیقه برطرف می‌شود.
عارضه پروکتالژیا فوگاکس مشابه درد مقعدی دیگری به نام «سندروم لواتور » است؛ هرچند درد این سندروم با اسپاسم مقعدی متفاوت است و ممکن است چند روز به طول بینجامد.
دلایل اسپاسم مقعدی
همان‌طور که گفته شد پروکتالژیا فوگاکس یا گرفتگی مقعدی دلیل خاصی ندارد و حتی نام آن حاکی از این مسئله است. علل ایجاد گرفتگی مقعدی می‌تواند در هر فرد متفاوت باشد. تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۵ انجام شده نشان می‌دهند که مشکلات در اعصاب پودندال (Pudendal Nerves) ممکن است عامل این عارضه باشند. همچنین اسپاسم مقعدی در نتیجه اسکلروتراپی (Sclerotherapy) برای درمان هموروئید، ممکن است رخ دهد. از دیگر دلایلی که ممکن است در بروز اسپاسم زودگذر مقعدی نقش داشته باشند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استرس
- یبوست
- ضربات ناگهانی به ناحیه
- قاعدگی یا عادت ماهانه زنان
- برقراری رابطه مقعدی
- فشار و زور زدن هنگام دفع
- داشتن سابقه جراحی مقعدی
- اختلال و گرفتگی اعصاب این ناحیه
- ابتلا به IBS
- ابتلا به بواسیر، شقاق و انواع بیماری‌های مقعدی
علائم پروکتالژیا فوگاکس
علائمی که نشان می‌دهند شما دچار اسپاسم عضلانی مقعد شده‌اید به شرح زیر هستند:
- گرفتگی عضلانی در داخل کانال مقعد (انتهای رکتوم) و یا در اطراف دهانه مقعد
- شروع دردی بدون هیچ‌گونه هشدار قبلی
- احساس دردی ادامه‌دار طی چند ثانیه و شاید تا نیم ساعت
نحوه تشخیص اسپاسم مقعدی
به دلیل اینکه گرفتگی زودگذر مقعدی ناگهانی و موقتی است تشخیص آن کمی برای پزشک دشوار است. زمانی که شما به پزشک مراجعه می‌کنید ابتدا پزشک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و در مورد شدت و مدت زمانی که شما به درد دچار می‌شوید از شما سؤال می‌کند. سپس پزشک به بررسی تشخیص اسپاسم از درد مقعدی می‌پردازد؛ زیرا بسیاری از افراد اسپاسم مقعد را با درد مقعد یکی می‌پندارند درحالی‌که این دو مشکل از یکدیگر متفاوت هستند. در هنگام بروز پروکتالژیا فوگاکس درد ناگهانی و بسیار تیز و دردناک است و طی چند دقیقه برطرف می‌شود؛ اما درد مقعد احساسی مداوم نیست و می‌تواند ناشی از مشکلاتی همچون موارد زیر باشد:
- هموروئید
- یبوست مزمن
- شقاق یا فیشر
- آبسه مقعد
- عفونت قارچی
- عفونت‌های مقاربتی مانند زگیل تناسلی
- نهفتگی مدفوع (باقی‌ماندن توده‌های سفت شده از مدفوع به دلیل یبوست مزمن در رکتوم)
- کولیت اولسراتیو، نوعی بیماری التهابی روده
درد ناشی از اسپاسم مقعدی همچنین می‌تواند مشابه درد دیگری به نام «سندرم لواتور» نیز باشد. در واقع گرفتگی مقعدی نوعی از سندروم لواتور است که باعث اسپاسم عضلات ناحیه‌ای اسفنکتر می‌شود. تفاوت آنها در این است که پروکتالژیا فوگاکس زودگذر و موقتی است اما اسپاسم سندروم لواتور ممکن است چند روز به طول بینجامد.
محل درد این دو عارضه نیز متفاوت است. درد ناشی از پروکتالژیا فوگاکس در ناحیه رکتوم احساس می‌شود؛ اما درد ناشی از سندروم لواتور در کف لگن، ران‌ها و باسن رخ می‌دهد. علائم این سندروم هنگام نشستن تشدید می‌شود و هنگام ایستادن یا درازکشیدن بهبود می‌یابد.
چه زمانی برای درمان اسپاسم مقعدی باید به پزشک مراجعه کرد؟
گرفتگی زودگذر مقعدی عارضه خطرناکی نیست و در بیشتر موارد خودبه‌خود برطرف می‌شود؛ اما اگر چند روز ادامه داشت و با علائم زیر همراه بود باید به پزشک مراجعه شود:
- درد همراه با سبکی سر یا سرگیجه
- درد مقعدی ادامه‌دار در چند روز
- درد مقعدی همراه با تب، لرز و ترشح مقعدی
- درد بسیار شدید و آزاردهنده
راه‌های درمان پروکتالژیا فوگاکس یا گرفتگی (اسپاسم) زودگذر مقعد
گزینه‌های درمانی متفاوتی برای شل‌شدن عضلات مقعد و جلوگیری از اسپاسم وجود دارد که در ادامه به انواع آن اشاره خواهیم کرد:
درمان‌های خانگی
برخی از درمان‌های خانگی و راه‌های طبیعی می‌توانند به کاهش درد اسپاسم مقعد کمک کنند. این روش‌ها به شرح زیر هستند:
استفاده از رژیم غذایی مناسب
مصرف یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از فیبر و همچنین نوشیدن آب کافی می‌تواند باعث نرم‌شدن مدفوع و دفع منظم بدن شود. این مسئله می‌تواند استرس را در مسیر مقعدی کاهش دهد.
استفاده از نرم‌کننده‌های مدفوع
ملین‌ها گزینه‌های مناسبی برای نرم کردن مدفوع و دفع آسان آن هستند و می‌توانید با دستور پزشک از آنها استفاده کنید.
حمام گرم
نشستن در آبگرم باعث شل‌شدن اسفنکتر مقعد و کاهش اسپاسم و درد مرتبط با گرفتگی مقعد می‌شود.
بازآموزی عضلات لگن
اگر عضلات ناحیه به شکل ارادی دچار گرفتگی می‌شوند فرد می‌تواند با استفاده از تمرینات خاصی عضلات خود را آموزش دهد تا کمتر دچار این مسئله شوند.
استفاده از تکنیک‌های آرامش‌بخش
اگر پروکتالژیا فوگاکس ناشی از استرس و اضطراب باشد تکنیک‌های آرام‌سازی همچون یوگا، مدیتیشن، و تنفس عمیق می‌توانند به کاهش استرس و ایجاد گرفتگی مقعد کمک کنند.
درمان دارویی
پزشک می‌تواند با استفاده از برخی داروها به درمان اسپاسم مقعدی کمک کند. این داروها به شرح زیر هستند:
- گلیسرول نیترات موضعی برای تسکین درد
- دیلتیازم خوراکی، درمان‌کننده فشارخون بالا
- شل‌کننده‌های عضلانی
بلوک‌های عصبی
در این روش متخصص بیهوشی با استفاده از یک سوزن کوچک محلولی را به پشت فرد تزریق می‌کند تا اعصاب ناحیه لگن بی حس شوند.
تحریک الکتریکی
برای افرادی که به پروکتالژیا فوگاکس شدید مبتلا هستند از این روش استفاده می‌شود. تحریک الکتریکی عضلات آنورکتال، می‌تواند باعث تسکین گرفتگی و درد شود. در این روش یک پروب کوچک به اندازه یک انگشت در راست‌روده قرار داده می‌شود و سپس با استفاده از جریان ولتاژ پایین عضلات اسفنکتر را شل می‌کند.
تزریق بوتاکس
افرادی که دچار اسپاسم‌های مزمن و دردهای شدید هستند ممکن است تزریق بوتاکس برای آنها مؤثر باشد. در این روش بوتاکس را در اطراف نواحی مقعد تزریق می‌کنند تا ماهیچه‌ها آرام شوند.
کلام پایانی
پروکتالژیا فوگاکس یا گرفتگی (اسپاسم) زودگذر مقعد، به یک درد شدید و ناگهانی در ناحیه رکتوم اشاره دارد که می‌تواند از چند ثانیه تا چند دقیقه به طول بینجامد. این درد به‌صورت کلی تیز و کوبنده است. عبارت Proctalgia fugax به معنی درد مقعدی با علت ناشناخته است و به همین دلیل نمی‌توان علت خاصی را برای آن عنوان کرد؛ اما برخی عوامل همچون ضربه‌های ناگهانی، رابطه جنسی مقعدی، دوره قاعدگی و موارد این چنینی می‌توانند باعث اسپاسم زودگذر مقعدی شوند. برخی بیماری‌های مقعدی مانند شقاق، بواسیر، فیستول و... نیز ممکن است باعث این مشکل باشند.
این عارضه با درمان‌هایی همچون درمان خانگی، تحریک الکتریکی، تزریق بوتاکس و... بهبود می‌یابد هرچند در بسیاری مواقع عارضه به شکل خودبه‌خود برطرف می‌شود.
منابع :
