یبوست یکی از عارضه‌هایی است که بسیاری از افراد از آن رنج می‌برند و می‌تواند عامل بسیاری از بیماریهای نشیمنگاهی همچون بواسیر و شقاق مقعدی باشد. اینکه علت یبوست چیست و علائم، عوارض و درمان آن چگونه است، از جمله سؤال‌هایی است که بسیاری از افراد مبتلا به یبوست درگیر آن هستند. عوارض یبوست مزمن می‌تواند باعث مشکلات بسیاری برای فرد شود و به همین دلیل درمان یبوست از اهمیت بالایی برخوردار است. در مقاله امروز به علت یبوست و علائم، عوارض و درمان یبوست مزمن بیشتر خواهیم پرداخت.
یبوست مزمن چیست؟
یبوست به وضعیتی گفته می‌شود که فرد کمتر از سه بار در هفته دفع مدفوع دارد. باید در نظر داشت که تعداد دفعات اجابت مزاج در هفته در هر فرد متفاوت است. برخی از افراد هر روز اجابت مزاج دارند که طبیعی است؛ درصورتی‌که برخی دیگر هفته‌ای یک تا دو بار بیشتر نیاز به دفع پیدا نمی‌کنند که در این وضعیت به یبوست مبتلا شده‌اند. یبوست باعث می‌شود مدفوع سفت و خشک شود و خروج آن از ناحیه مقعد به‌سختی صورت گیرد؛ طوری که فرد مجبور باشد فشار بسیاری را هنگام دفع مدفوع به خود وارد کند.
یبوست همچنین می‌تواند به احساس تخلیه نشدن کامل و نارضایتی فرد از اجابت مزاج نیز گفته شود. فردی که دچار این وضعیت است علائمی نظیر نفخ شکم، تهوع خفیف و گرفتگی عضلات را دارد که با خروج مدفوع این احساسات از بین می‌رود.
بسیاری از افراد در طول زندگی خود دچار یبوست می‌شوند و آن را به شکل موقت تجربه می‌کنند؛ اما زمانی که یبوست طی چند هفته ادامه داشته باشد در واقع فرد به یبوست مزمن مبتلا شده است. یبوست مزمن می‌تواند دلایل جدی‌تری داشته باشد و نیازمند رسیدگی است.
علائم یبوست مزمن
فردی که به یبوست مزمن مبتلا شده علائم زیر را تجربه می‌کند:
- اجابت مزاج کمتر از سه بار در هفته
- زور زدن در هنگام اجابت مزاج
- داشتن مدفوع سفت یا خشک
- احساس ناتوانی در تخلیه کردن رکتوم یا راست‌روده
- احساس وجود انسداد در راست‌روده که از اجابت مزاج جلوگیری می‌کند.
- نیاز به فشردن شکم برای تخلیه رکتوم
اگر فردی در طی سه ماه، دو علامت از موارد بالا را در خود مشاهده می‌کند علائم یبوست مزمن را دارد و باید برای درمان به پزشک مراجعه کند.
علت یبوست مزمن
دلایل مختلفی می‌توانند در ابتلا فرد به یبوست مزمن نقش داشته باشند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
سبک زندگی فرد
سبک زندگی فرد به نوع رژیم، وضعیت تحرک و مواردی ازاین‌دست گفته می‌شود:
- رژیم غذایی: افرادی که رژیم غذایی آنها از گوشت، غذاهای فراوری شده، محصولات لبنی و غذاهای شیرین تشکیل شده، بیشتر دچار یبوست می‌شوند. غذاهای نامبرده سرعت حرکات دستگاه گوارش را کاهش می‌دهند و این مسئله باعث یبوست می‌شود. همچنین کسانی که در رژیم غذایی خود آب و مایعات و فیبر کافی مصرف نمی‌کنند و از الکل و نوشیدنی‌های حاوی کافئین بیشتر استفاده می‌کنند در معرض بیشتر یبوست هستند.
- تحرک: افرادی که به‌صورت کلی تحرک کمتری در طول زندگی دارند و فعالیت بدنی منظم در سبک زندگی آنها نقشی ندارد بیشتر در معرض ابتلا به یبوست قرار دارند.
مشکلات ساختاری بدن
بسیاری مواقع علت یبوست ناشی از مشکلات ساختاری در بدن است که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شقاق مقعد
- هموروئید
- تنگ شدن کولون یا بخشی از روده بزرگ
- وجود تومورهای انسدادی
- اختلال در عملکرد کف لگن
- رکتوسل
- اجابت مزاج دیس‌سینرژیک
مصرف برخی داروها
بسیاری از داروها می‌توانند عامل یبوست باشند که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم:
- داروهای ضد اسپاسم
- مسکن‌های ضدالتهاب غیراستروئیدی
- داروهای ضد صرع
- داروهای ضدافسردگی و ضد روان‌پریشی
- داروهای درمان اسهال
- قرص‌های ضدبارداری
- آنتی‌اسیدها
- داروهای شیمی‌درمانی
- آنتی‌هیستامین‌ها
- مسکن‌های اپیوئیدی
- مکمل‌های حاوی آهن یا کلسیم
بیماریهای مرتبط با روده
برخی بیماریهای مربوط به روده همچون موارد زیر می‌توانند علت یبوست باشند:
- بیماری التهابی روده (IBD)
- سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
- دیورتیکولیت
- بیماری هیرشپرونگ
مشکلات مربوط به روان فرد
بسیاری از مشکلات روحی و روانی می‌توانند عامل یبوست باشند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افسردگی
- اضطراب
- اسکیزوفرنی
- اختلالات شخصیتی
- اعتیاد
بیماریهای زمینه‌ای
برخی از بیماریهای زمینه‌ای می‌توانند علت یبوست مزمن باشند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکلات متابولیکی و مشکلات غدد درون‌ریز
- اختلالات عصبی
- سرطان
- اختلالات میوپاتی
- لوپوس
عوارض یبوست مزمن
یبوست مزمن در صورت عدم درمان می‌تواند مشکلات بسیاری را برای فرد ایجاد کند. از جمله عوارض یبوست مزمن موارد زیر هستند:
شقاق مقعدی
شقاق یا فیشر یکی از عوارض یبوست مزمن است که بر اثر آن پوست ناحیه مقعد دچار یک شکاف یا پارگی می‌شود. زمانی که مدفوع خشک باشد و با فشار از ناحیه مقعد خارج شود باعث ایجاد شکاف در ناحیه مقعد و در نتیجه آن شقاق می‌شود.
افتادگی رکتوم
افتادگی رکتوم به ایجاد یک برآمدگی در انتهای رکتوم گفته می‌شود. بیشتر افراد مسنی که دچار یبوست مزمن هستند به این عارضه مبتلا می‌شوند.
بواسیر یا هموروئید
یکی از شایع‌ترین عوارض یبوست مزمن، بواسیر یا هموروئید است که بر اثر آن عروق دیواره مقعد به دلیل فشار مدفوع سفت‌وسخت دچار التهاب و آسیب می‌شود.
بی‌اختیاری ادرار
پزشکان اعتقاد دارند که افراد مبتلا به یبوست مزمن و طولانی، به دلیل زور زدن بسیار، احتمال ابتلا به بی‌اختیاری ادراری را در خود بالا می‌برند.
تشخیص یبوست مزمن چگونه انجام می‌شود؟
برای درمان یبوست مزمن پزشک باید در ابتدا علت این مسئله را تشخیص دهد. ممکن است پزشک از روش‌های زیر برای تشخیص دقیق علت یبوست مزمن استفاده کند:
- آزمایش خون برای آگاهی از وجود بیماریهای زمینه‌ای
- آزمایش ادرار برای بررسی دیابت
- آزمایش مدفوع برای بررسی التهاب و عفونت
- کولونوسکوپی جهت بررسی مشکلات ساختاری روده
- تست دفع بالون
- تصویربرداری با اشعه ایکس
- مانومتری آنورکتال
درمان یبوست مزمن چگونه صورت می‌گیرد؟
درصورتی‌که یبوست مزمن ناشی از بیماری خاصی نباشد، با استفاده از روش‌های زیر برای درمان یبوست مزمن اقدام می‌کنند:
تغییر در رژیم غذایی
به دلیل اینکه علت اصلی یبوست نداشتن یک رژیم غذایی مناسب است، بسیار مهم است که برای درمان یبوست مزمن رژیم غذایی خود را تغییر دهید. در رژیم شما باید اصول زیر رعایت شود:
- مصرف بیشتر مایعات و به‌خصوص آب
- استفاده از غذاهای پر فیبر مانند میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات کامل و حبوبات
استفاده از ملین‌ها
ملین‌ها از جمله داروهای یبوست مزمن هستند و نقش مهمی در خروج مواد زائد از بدن دارند. برخی از ملین‌ها باعث افزایش حجم مدفوع می‌شوند و برخی دیگر با نگه‌داشتن آب در داخل مدفوع به دفع بهتر آن کمک می‌کنند. ملین‌هایی نیز وجود دارند که باعث افزایش حرکت دستگاه گوارش می‌شوند و باید بااحتیاط بیشتری آنها را مصرف کرد.
بیوفیدبک
از این روش برای بازآموزی عضلات استفاده می‌کنند. در بیوفیدبک از حسگرهای الکتریکی استفاده می‌شود تا به کنترل عملکردهای بدن کمک شود. این روش می‌تواند باعث افزایش توانایی فرد برای کنترل عملکرد عضلات و تحریک اجابت مزاج شود.
جراحی
درصورتی‌که یک مشکل ساختاری در روده مانند انسداد باعث یبوست شده باشد جراحی یکی از روش‌های لازم برای درمان یبوست مزمن است.
کلام پایانی
برای بسیاری از افراد مبتلا به یبوست ممکن است سؤال باشد که علت یبوست چیست؟ و علائم، عوارض و درمان یبوست مزمن چه است. علت یبوست شامل عوامل متعددی می‌شود که از آن جمله به تغذیه نامناسب، عدم تحرک، بیماریهای زمینه‌ای، بیماریهای مرتبط با روده و... می‌توان اشاره کرد. یبوست نیازمند درمان فوری است؛ زیرا می‌تواند باعث ابتلا فرد به بیماری‌هایی نظیر شقاق و یا هموروئید شود. درمان یبوست مزمن با برطرف‌کردن عامل این بیماری امکان‌پذیر است و در بیشتر مواقع با یک تغذیه مناسب، افزایش تحرک و استفاده از ملین‌ها می‌توان به بهبود آن کمک کرد.
منابع :
