بسیاری از افراد حتماً نام پروبیوتیک را شنیده‌اند. پروبیوتیک یک باکتری زنده و مخمر مفید است که نقش مهمی در سلامت گوارش و هضم غذا در معده دارد. پروبیوتیک یا «باکتری خوب بدن» به شکل طبیعی در بدن زندگی می‌کند و حامی سلامت روده است. پروبیوتیک در بدن زندگی می‌کند؛ اما در بسیاری از غذاها، نوشیدنی‌ها و مکمل‌ها یافت می‌شود. استفاده از این غذاها و مکمل‌ها می‌تواند در مواقعی که افراد با کمبود این باکتری خوب در بدن مواجه هستند در تأمین این باکتری در بدن کمک کند. در مقاله امروز به شکل کامل به اینکه پروبیوتیک چیست، خواهیم پرداخت.
پروبیوتیک چیست؟
پروبیوتیک به زبان ساده به نوعی باکتری مفید برای بدن و به خصوص دستگاه گوارش گفته می‌شود که به طور طبیعی در بدن انسان وجود دارد. وظیفه اصلی این باکتری حفظ تعادل سالم در بدن انسان است. در واقع این باکتری در زمان بیماری و ورود باکتری‌های مهاجم به بدن به مبارزه با آنها می‌پردازد تا میزان آنها را در بدن کاهش دهد و باعث بازگشت تعادل دوباره به بدن شود. این باکتری با حمایت از عملکرد سیستم ایمنی بدن و کنترل التهاب، باعث سلامت بدن می‌شود و از ابتلای فرد به بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری می‌کند.
انواع پروبیوتیک
انواع مختلفی از باکتری‌های مفید وجود دارند که می‌توان آنها را پروبیوتیک در نظر گرفت اما سه باکتری زیر از جمله رایج‌ترین و شناخته‌شده‌ترین پروبیوتیک‌ها به شمار می‌روند:
- لاکتوباسیلوس: این باکتری را در ماست و سایر غذاهای تخمیر شده می‌توانید پیدا کنید.
- بیفیدوباکتریوم: این باکتری مفید در برخی از محصولات لبنی وجود دارد.
- ساکارومیس بولاردی: یک مخمر است که در پروبیوتیک‌ها یافت می‌شود.
پروبیوتیک‌های طبیعی در بدن در کجا زندگی می‌کند؟
رایج‌ترین مکانی که پروبیوتیک‌های طبیعی در بدن زندگی می‌کنند روده انسان و به شکل عمده روده بزرگ است؛ اما بخش‌های دیگر بدن نیز میزبان این باکتری‌های خوب هستند که این بخش‌ها موارد زیر نام دارند:
- دهان
- واژن
- پوست
- ریه
- مجاری ادراری
فواید استفاده از پروبیوتیک برای بدن
دلایل بسیاری باعث می‌شوند که مصرف پروبیوتیک‌ها برای بدن اهمیت بسیاری داشته باشد. از جمله فواید پروبیوتیک برای بدن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
درمان مشکلات گوارشی و اسهال
در مطالعات انجام شده برخی از سویه‌های خاص پروبیوتیک‌ها مانند «لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس»، «بولگاریسوس» و «رامنوسوس جی‌جی» توانستند تأثیرات مثبتی بر درمان اسهال و گاستروانتریت (التهاب پوشش روده که عامل اسهال است) داشته باشند. پروبیوتیک همچنین با متعادل کردن pH دستگاه گوارش این مکان را به محیطی نامطلوب برای رشد باکتری‌های بیماری‌زا بدل می‌کند.
کاهش التهاب و بهبود روده تحریک پذیر
تحقیقات حاکی از این هستند که باکتری‌های موجود در پروبیوتیک می‌توانند به کاهش علائم آرتروز که یک بیماری التهابی است، کمک کند. همچنین بر اساس تحقیقات پروبیوتیک می‌تواند در کاهش التهاب روده ناشی از سندروم روده تحریک پذیر IBS مؤثر باشد و به درمان این بیماری نیز کمک کند. یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ اعلام کرد که یک پروبیوتیک چندسویه ممکن است بتواند علائم سندروم روده تحریک‌پذیر را بهبود بخشد.
درمان کلسترول بالا
بر اساس نتایج یک تحقیق در سال ۲۰۱۷ نشان داده شد افرادی که غذاهای حاوی باکتری لاکتوباسیلوس را مصرف می‌کنند با کاهش سطح لیپوپروتئین با چگالی کم، یا کلسترول بد و یا کلسترول کلی مواجه بودند. با توجه به بررسی‌هایی که در این زمینه انجام شده محققان به این نتیجه رسیدند که مکمل پروبیوتیک می‌تواند به کاهش کلسترول کلی خون کمک کند.
کاهش فشارخون بالا
نتایج یک مطالعه حاکی از این هستند که شیر تخمیر شده با سویه‌های لاکتوباسیلوس می‌تواند در کاهش فشارخون مؤثر باشد. این بررسی همچنین حاکی از این بود که مصرف پروبیوتیک در افزایش سطح ویتامین دی که نقش مهمی در جلوگیری از فشارخون بالا دارد مؤثر است.
بهبود مشکلات روحی و روانی
در بسیاری از مطالعات ارتباط محکمی بین سلامت روده و خلق‌وخو و سلامت روان وجود دارد. مطالعات انجام شده حیوانی و انسانی نشان می‌دهند که مکمل‌های پروبیوتیک می‌توانند باعث بهبود اختلالات سلامت روان شوند. در ۱۳ مطالعه انسانی نشان داده شده که مصرف برخی مکمل‌های پروبیوتیک در طی یک تا دو ماه می‌تواند مشکلاتی نظیر اضطراب، افسردگی، اوتیسم، اختلال وسواس - اجباری (OCD) و حافظه را بهبود بخشد.
همچنین در مقایسه با افرادی که پروبیوتیک مصرف نکرده بودند مصرف مکمل‌های پروبیوتیکی به مدت 8 هفته توانسته باعث کاهش سطح افسردگی و کاهش سطح پروتئین واکنشی C (نشانگر التهاب) و هورمون‌هایی مانند انسولین شود.
کاهش آلرژی و اگزما
برخی از تحقیقاتی که در سال‌های دورتر انجام شده نشان می‌دهند که برخی از سویه‌های پروبیوتیکی ممکن است شدت اگزما در کودکان و نوزادان را کاهش دهند. با این وجود هنوز برای اثبات این مسئله نیاز به تحقیقات بیشتری است و نمی‌توان هنوز بر روی نتایج این تحقیقات اتکا کرد.
تقویت سیستم ایمنی بدن
برخی از تحقیقات قدیمی‌تر نشان می‌دهند که مصرف پروبیوتیک باعث کاهش احتمال ابتلا و مدت زمان درگیری با عفونت‌های تنفسی می‌شود؛ هرچند کیفیت شواهد تأییدکننده در این زمینه کم بوده است. همچنین تحقیقات دیگری نشان داده‌اند که لاکتوباسیلوس که یکی از رایج‌ترین انواع پروبیوتیک است می‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌های ادراری (UTI) در زنان را 50 ٪ کاهش می‌دهد. با وجود تمام این تحقیقات نیاز به بررسی‌های بیشتری برای تأیید این ارتباط است.
کاهش وزن
پروبیوتیک ممکن است بتواند از طریق مکانیزم‌های مختلف به کاهش وزن و چربی شکم کمک کند. به طور مثال برخی از پروبیوتیک‌ها از جذب چربی رژیم غذایی در روده جلوگیری می‌کنند و با خارج کردن چربی از طریق مدفوع به جای ذخیره در بدن، به فرایند کاهش وزن کمک می‌کنند. همچنین یک مطالعه نشان داده افرادی که به شکل منظم از پروبیوتیک استفاده می‌کنند این باکتری به عنوان سرکوب‌کننده اشتها در بدنشان وارد عمل می‌شود و فرد را از خوردن غذاهای چاق‌کننده باز می‌دارد.
کاهش عوارض آنتی‌بیوتیک‌ها
آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان برخی بیماری‌ها لازم هستند اما می‌توانند تعادل میکروبی روده را مختل کنند و باعث مشکلاتی نظیر اسهال و عفونت قارچی شوند. مصرف پروبیوتیک می‌تواند اثرات منفی آنتی‌بیوتیک‌ها را کاهش دهد. فقط باید این مکمل‌ها یک ساعت پس از آنتی‌بیوتیک‌ها مصرف شوند تا تأثیر آنها از بین نرود.
غذاها و میوه‌های پروبیوتیک دار
همان‌طور که گفته شد جدای از مکمل‌ها می‌توان از برخی غذاها و میوه‌ها نیز پروبیوتیک‌ها را دریافت کرد. از جمله این مواد غذایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ماست
- کفیر
- پنیر نرم
- غلات صبحانه
- آب‌میوه
- آب دوغ
- پنیر کاتیج
- تمپه (یکی از فرآورده‌های سنتی سویا)
- نوشیدنی کامبوجا
- ترشی‌ها مانند خیارشور و کلم ترش غیر پاستوریزه
- محصولات مبتنی بر سویا همچون تمپه، میسو و برخی از نوشیدنی‌های سویا
- کیمچی (یک غذای کُره‌ای حاوی سبزی‌های تخمیرشده)
علائم کمبود پروبیوتیک
شاید در اینجای مقاله برای بسیاری از افراد سؤال باشد که از کجا باید دانست که فرد با کمبود پروبیوتیک مواجه است. کمبود پروبیوتیک می‌تواند باعث عوارض مختلفی در بدن شود که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آلرژی و آسم
- اختلالات خلقی مانند اضطراب، افسردگی و تحریک‌پذیری
- مسمومیت‌های متعدد غذایی
- ابتلا به بیماری‌های ویروسی و عفونی به شکل مداوم
- ابتلا به بیماری‌های پوستی همچون آکنه و پسوریازیس
- ابتلا به مشکلات خودایمنی همچون آرتریت روماتوئید، تیروئید و دیابت نوع ۱
- مشکلات گوارشی همچون یبوست، اسهال، سوزش سردل، نفخ و سندروم روده تحریک‌پذیر
- میل بیشتر به شیرینی‌ها
- اوتیسم، کاندیدا و عفونت‌های مخمری
کلام پایانی
پروبیوتیک یکی از باکتری‌های مفید روده است که علاوه بر روده در بخش‌های دیگر بدن نیز زندگی می‌کند و نقش مهمی در سلامت دستگاه گوارش و سلامت کلی بدن دارد. این باکتری به شکل طبیعی در بدن زندگی می‌کند اما می‌تواند با استفاده از مواد غذایی و مکمل‌ها در شرایط خاص در بدن تأمین شود. برای حفظ سلامت دستگاه گوارش و سلامت کلی بدن تأمین پروبیوتیک‌ها در بدن بسیار اهمیت دارد و به همین دلیل در هنگام مشاهده علائم کاهش پروبیوتیک در بدن باید هرچه سریع‌تر برای تأمین آنها اقدام شود.
منابع:
