سندروم دفع سخت مدفوع چیست؟

یکی از مشکلات گوارشی که بسیاری از افراد به آن مبتلا می‌شوند سندروم دفع سخت مدفوع نام دارد که یک اختلال عملکردی در هنگام اجابت مزاج است. افرادی که به این عارضه مبتلا می‌شوند در تخلیه روده خود مشکل دارند و همین مسئله می‌تواند مشکلات بسیاری را برای آنها ایجاد کند. سندروم دفع سخت مدفوع باید حتماً درمان شود زیرا می‌تواند منشأ مشکلات جسمی و روانی بسیاری برای فرد گردد. در این مقاله به شکل کامل به این مشکل و علل، علائم و نحوه درمان آن خواهیم پرداخت.

سندروم دفع سخت مدفوع چیست؟

سندروم دفع سخت مدفوع  (ODS) یک اختلال عملکردی در هنگام دفع مدفوع به شمار می‌رود که می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. فرد مبتلا به سندروم دفع سخت مدفوع احساس نیاز به اجابت مزاج دارد اما نمی‌تواند مدفوع کند یا به اندازه کافی دفع ندارد و مدفوع از بدنش خارج نمی‌شود.

علل سندروم دفع سخت مدفوع

دفع سخت مدفوع به دلایل مختلف می‌تواند به وجود بیاید که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

علل پزشکی

بسیاری مواقع علت سندروم دفع سخت مدفوع می‌تواند یک بیماری زمینه‌ای یا شرایط بدنی مانند موارد زیر باشد:

• انسداد روده
• تومورهای روده
• صدمات مغزی
• آسیب‌های نخاعی
• مشکلات آناتومیک دستگاه گوارش همچون آنیموس (ناتوانی در شل کردن عضلات اسفنکتر یا فشار کافی برای تخلیه روده)
• بیماری سلیاک دیورتیکولیت
• بیماری پارکینسون
• شرایط مرتبط با هورمون مانند کم کاری تیروئید
• پروکتیت، التهاب غده پروستات
• سالخوردگی
• جراحی در ناحیه لگن 
• بارداری

دلایل مرتبط با رژیم غذایی و سبک زندگی

برخی مواقع سبک زندگی افراد می‌تواند باعث ابتلا فرد به سندروم دفع سخت مدفوع شود. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تغییر در رژیم غذایی
• عدم نوشیدن آب کافی
• رژیم غذایی کم فیبر
• عدم فعالیت بدنی منظم
• تغییر داروها
• مسافرت کردن
• عدم توجه به زمان اجابت مزاج

علل مرتبط با داروها 

بسیاری مواقع علت مدفوع سخت مصرف برخی از داروها است. از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• داروهای ضد تشنج 
• آنتی‌اسیدهای حاوی آلومینیوم و کلسیم
• مسدودکننده‌های کانال کلسیم
• داروهای مورد استفاده برای درمان افسردگی
• داروهای ضد درد مخدر
• آنتی کولینرژیک‌ها
• ضد اسپاسم‌ها
• مکمل‌های آهن
• دیورتیک‌ها
• داروهای مورد استفاده برای درمان بیماری پارکینسون

علائم سندروم دفع سخت مدفوع

به طور معمول افرادی که دچار سندروم دفع سخت مدفوع هستند علائم زیر را تجربه می‌کنند:

• فرد مبتلا احساس دفع دارد؛ اما نمی‌تواند مدفوع کند.
• زمانی که فرد مدفوع می‌کند به نظر می‌رسد که مدفوع او به شکل کامل تخلیه نشده است.
• مدفوع کردن کاری سخت و دردناک برای شخص است.
• فرد مدت زمان بسیاری را برای مدفوع کردن صرف می‌کند.
• فرد برای بیرون آمدن مدفوع از انگشتان خود استفاده کند.
• نیاز به استفاده از ملین‌ها یا روش تنقیه برای تخلیه مدفوع لازم است.

زمانی که این وضعیت به صورت طولانی مدت فرد را درگیر کند مشکلاتی نظیر موارد زیر نیز ممکن است در فرد به وجود آید:

• بی‌اختیاری مدفوع
• یبوست
• اضطراب یا افسردگی
• ناراحتی مداوم
• درد مقعدی
• التهاب رکتوم
• درد و اتساع شکم
• حالت تهوع، بی‌اشتهایی، احساس خستگی

تشخیص سندروم دفع سخت مدفوع

برای تشخیص سندروم مدفوع سخت پزشکان به طور معمول از روش‌های زیر کمک می‌گیرند:

• آزمایش دیجیتالی رکتوم: در این روش پزشک به معاینه فیزیکی مقعد می‌پردازد و رفلکس‌های عضلانی فرد را آزمایش می‌کند.
• دفکوگرافی: این روش با ام‌آرآی یا تصویربرداری با اشعه ایکس در حالی که از بیمار خواسته می‌شود مدفوع کند، انجام می‌شود. برای انجام این آزمایش تکنسین یک ماده پزشکی را به مقعد تزریق می‌کند تا فرد مانند مدفوع به بیرون فشار دهد و عکس‌برداری هم‌زمان از داخل بدن انجام می‌شود.
• مانومتری آنورکتال: در این روش پزشک به اندازه‌گیری میزان کارکرد عضلات و اعصاب برای بیرون راندن مدفوع می‌پردازد. برای انجام این روش یک کانتر با یک بالون متصل به آن به رکتوم وارد می‌شود و بالون را با آب گرم باد می‌کنند. انتهای دیگر کانتر به یک دستگاه متصل است که فعالیت عضلانی فرد را اندازه‌گیری می‌کند.

روش‌های درمان سندروم دفع سخت مدفوع

برای درمان مدفوع سخت به طور معمول از روش‌های خانگی، پزشکی و جراحی استفاده می‌شود:

درمان خانگی سندروم مدفوع سخت

اگر مشخص شود که بیمار به دلایل پزشکی خاصی دچار سندروم دفع سخت مدفوع نیست پزشک روش‌های درمان خانگی را در ابتدا تجویز می‌کند. از جمله این روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ماساژ شکم: برخی مواقع ماساژ معده و روده می‌تواند به تحریک روده‌ها کمک کند. ماساژ معده و روده باید به شکل دایره‌ای باشد.
• نوشیدن آب کافی: یکی دیگر از نکاتی که می‌تواند به درمان دفع سخت مدفوع کمک کند نوشیدن آب کافی است. آب می‌تواند در دستگاه گوارش باعث نرم شدن مدفوع شود و به دفع راحت‌تر آن کمک کند.
• مصرف فیبر بیشتر: مصرف فیبر باید طبق تجویز پزشک باشد زیرا مصرف بیش از حد آن می‌تواند اثر معکوس به وجود آورد. فیبر نقش مهمی در افزایش حجم مدفوع و تحریک روده‌ها دارد و به گوارش بهتر کمک می‌کند.
• خودداری از مصرف غذاهای پرکالری و کم فیبر: بسیار مهم است که افراد از مصرف غذاهای کم فیبر و پرکالری مانند غذاهای فست‌فود، غذاهای فراوری شده و چیپس خودداری کنند تا کمتر دچار یبوست و مشکلاتی نظیر سندروم مدفوع سخت شوند.
• فعالیت بدنی: ورزش و فعالیت بدنی می‌تواند نقش مهمی را در تحریک روده و اجابت مزاج بهتر داشته باشد.

درمان پزشکی دفع سخت مدفوع

• درمان پزشکی مدفوع سخت به طور معمول به روش‌های زیر انجام می‌شود:
• تجویز عوامل حجیم ساز: برخی از داروها مانند «سیتروسل» یا «فایبرکن» به حجیم شدن مدفوع و دفع راحت‌تر آن کمک می‌کنند.
• استفاده از عوامل اسمزی: داروهایی همچون «میرالکس» آب را به سمت مدفوع جذب می‌کنند و باعث دفع راحت‌تر آن می‌شوند.
• تجویز نرم‌کننده‌های مدفوع: برخی از داروها باعث نرم شدن مدفوع سفت می‌شوند تا دفع آن از بدن به راحتی صورت گیرد.

جراحی

در صورتی که درمان‌های خانگی و دارویی به درمان سندروم دفع سخت مدفوع کمک نکند پزشک ممکن است از روش‌های جراحی مانند «ترمیم رکتوسل» و «لاپاراسکوپی رکتوپکسی» برای درمان استفاده کند.

آیا سندروم دفع سخت مدفوع همان یبوست است؟

بسیاری از افراد تصور می‌کنند که این دو عارضه یکی هستند در صورتی که چنین نیست. یبوست به وضعیتی گفته می‌شود که فرد در فواصل بیش از سه روز اجابت مزاج دارد و معمولاً به دلیل رژیم غذایی نامناسب یا تنبلی روده دچار این وضعیت می‌شود. سندروم دفع سخت مدفوع به وضعیتی گفته می‌شود که فرد احساس دفع مدفوع دارد و به دستشویی می‌رود اما نمی‌تواند دفع کند. بسیاری مواقع بیمار برای رفع این شرایط آزاردهنده از دست و یا آب برای خروج مدفوع کمک می‌گیرد. در واقع وجه تمایز این دو عارضه در این است که فرد مبتلا به یبوست ممکن است چند روز دفع مدفوع نداشته باشد و پس از احساس نیاز به دفع، دفع راحتی را تجربه کند اما فرد مبتلا به اختلال دفع سخت مدفوع ممکن است هر لحظه احساس دفع داشته باشد اما نتواند این کار را انجام دهد.

کلام پایانی

سندروم دفع سخت مدفوع یکی از مشکلاتی است که می‌تواند بسیاری افراد و به خصوص زنان را درگیر کند. این مشکل می‌تواند به دلایل مختلفی همچون مصرف دارو، بیماری‌ها و نوع سبک زندگی به وجود بیاید و برای درمان آن در ابتدا از روش‌های درمان خانگی و درمان دارویی و در نهایت جراحی استفاده می‌شود. این بیماری نیازمند درمان است زیرا می‌تواند تأثیرات منفی بر زندگی روزانه فرد داشته باشد و مشکلات جسمی و روحی بسیاری را شامل حال فرد کند.

منبع:

• my.clevelandclinic.org