پروکتیت یک وضعیت پزشکی است که به التهاب بخش پایینی روده بزرگ یا رکتوم گفته می‌شود. این وضعیت می‌تواند با درد و ناراحتی و حتی خونریزی همراه باشد و وضعیت ناخوشایندی را برای فرد به وجود آورد. بسیار مهم است افراد درگیر بیماری‌های نشیمنگاهی با علائم بیماری پروکتیت آشنا باشند تا بتوانند در صورت مشاهده علائم به پزشک مراجعه کرده و جهت درمان بیماری خود اقدام نمایند.
بیماری پروکتیت چیست؟
پروکتیت به التهاب پوشش رکتوم گفته می‌شود. رکتوم بخش انتهایی روده بزرگ است که به مقعد می‌رسد. این بخش وظیفه ذخیره‌سازی مدفوع را به عهده دارد تا بدن آماده دفع شود. پروکتیت به دلایل مختلفی می‌تواند رخ دهد و با علائم آزاردهنده‌ای همچون درد مقعد، خونریزی مقعدی و تغییرات در مدفوع همراه است. از آنجایی که بیماری پروکتیت می‌تواند کیفیت زندگی افراد را تحت تأثیر قرار دهد درمان آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
علائم بیماری پروکتیت
شناسایی علائم بیماری پروکتیت کمک می‌کند افراد بتوانند در سریع‌ترین زمان ممکن برای درمان این بیماری اقدام کنند. از جمله شایع‌ترین علائم بیماری پروکتیت موارد زیر هستند:
- اسهال یا یبوست: این بیماری می‌تواند باعث تغییراتی در عادات روده و ابتلای فرد به اسهال یا یبوست شود.
- خونریزی از ناحیه رکتوم: خونریزی ناشی پروکتیت به شکل خون قرمز روشن بر روی دستمال توالت یا کاسه توالت قابل مشاهده است.
- درد یا ناراحتی در ناحیه رکتوم: این درد می‌تواند از خفیف تا بسیار شدید باشد و گاهی به شکل یک احساس سوزش یا ضربان توصیف می‌شود.
- ناتوانی در کنترل حرکات روده: در وضعیت شدید این بیماری فرد ممکن است دچار بی‌اختیاری مدفوع شود و کنترل حرکات روده خود را از دست بدهد.
- ترشحات رکتوم: افراد مبتلا به این بیماری ممکن است با ترشحاتی مخاطی یا چرک مانند همراه با بوی بد از رکتوم مواجه شوند.
- احساس فوریت برای اجابت مزاج: این بیماری می‌تواند باعث میل ناگهانی فرد به اجابت مزاج شود که کنترل آن بسیار دشوار است.
- تب: برخی مواقع ممکن است پروکتیت باعث تب شود؛ زیرا بدن در این وضعیت تلاش می‌کند با عفونت یا التهاب به مبارزه بپردازد.
- خستگی: به دلیل پاسخ بدن به التهاب پروکتیت بیشتر بیماران خستگی و ضعف را تجربه می‌کنند.
علل بیماری پروکتیت
دلایل متعددی می‌توانند باعث بیماری پروکتیت شوند. از جمله این علل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بیماری‌های مقاربتی (STDs)
یکی از علل بسیار شایع ابتلا به پروکتیت، بیماری‌های مقاربتی هستند. این بیماری‌ها از طریق رابطه جنسی مقعدی یا سایر اعمال جنسی که با ناحیه رکتوم در تماس‌اند، منتقل می‌شوند. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به کلامیدیا، سوزاک، سیفلیس و تبخال اشاره کرد.
بیماری‌های التهابی روده
برخی مواقع بیماری پروکتیت از عوارض بیماری‌های التهابی روده همچون کولیت اولسراتیو و بیماری کرون است. کولیت اولسراتیو باعث تحریک و ایجاد زخم‌هایی در پوشش داخلی روده بزرگ و راست‌روده می‌شود. بیماری کرون قسمت تحتانی روده کوچک یا کولون را تحریک می‌کند و همچنان می‌تواند بخشی از دستگاه گوارش را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد.
پرتودرمانی
از آنجایی که پرتودرمانی می‌تواند به پوشش رکتوم آسیب برساند و منجر به التهاب شود بیشتر افرادی که ناچار به پرتودرمانی سرطان در ناحیه لگن هستند پروکتیت را تجربه می‌کنند.
ضربه یا تروما
بسیاری مواقع پروکتیت ناشی از ضربه به راست‌روده بر اثر رابطه جنسی مقعدی یا وارد کردن اشیا به رکتوم است. ضربه می‌تواند به پوشش راست‌روده آسیب وارد کند و باعث التهاب شود.
آنتی‌بیوتیک‌ها
گاهی مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند باعث پروکتیت در برخی از افراد شود. با اینکه آنتی‌بیوتیک‌ها برای از بین بردن باکتری‌های عفونی طراحی شده‌اند؛ اما ممکن است باعث آسیب دیدن باکتری‌های مفید دستگاه گوارش نیز بشوند. با از بین رفتن باکتری‌های مفید، باکتری‌های مضر بیشتر رشد می‌کنند و باعث عفونت در روده بزرگ و رکتوم می‌شوند.
تشخیص بیماری پروکتیت چگونه است؟
در قدم اول زمانی که بیماران به پزشک متخصص مراجعه می‌کنند پزشک با یک معاینه فیزیکی ساده و پرسش در مورد علائم و سابقه پزشکی دست به تشخیص این بیماری می‌زند. ممکن است در ادامه پزشک نیاز ببیند از روش‌های زیر برای درمان قطعی بیماری استفاده کند:
- آزمایش نمونه مدفوع: این آزمایش جهت بررسی عفونت‌ها یا تشخیص سایر ناهنجاری‌ها همچون خون در مدفوع انجام می‌شود.
- آزمایش خون: این آزمایش نیز برای بررسی عفونت در خون یا شناسایی التهاب تجویز می‌شود.
- آزمایش کشت رکتال: در این آزمایش پزشک یک سواب پنبه‌ای در رکتوم قرار می‌دهد و نمونه به دست آمده را آزمایش می‌کند تا ارگانیسم‌های مسبب بیماری را شناسایی کند.
- آنوسکوپی: در آزمایش آنوسکوپی، مقعد با استفاده از ابزاری به نام آنوسکوپ باز می‌شود و پزشک می‌تواند به خوبی مجرای مقعد و رکتوم تحتانی را بررسی کند.
- کولونوسکوپی: در این آزمایش از یک کولونوسکوپ (لوله همراه با دوربین) برای مشاهده التهاب یا سایر ناهنجاری‌ها در رکتوم و کولون استفاده می‌شود.
- سیگموئیدوسکوپی: روش سیگموئیدوسکوپی تقریباً مشابه کولونوسکوپی است با این تفاوت که با این دستگاه فقط می‌توان کولون تحتانی و رکتوم را مشاهده کرد.
درمان بیماری پروکتیت چگونه صورت می‌گیرد؟
درمان بیماری پروکتیت به علت این بیماری بستگی دارد. در صورتی که پروکتیت ناشی از عفونت باکتریایی باشد پزشک‌ها به طور معمول از آنتی‌بیوتیک برای درمان باکتری‌ها استفاده می‌کنند. اگر ویروس‌ها عامل ایجاد این بیماری باشند داروهای ضدویروس تجویز می‌شود. اگر پروکتیت به دلیل بیماری التهابی روده ایجاد شده باشد داروهای ضدالتهاب همچون کورتون برای درمان مناسب هستند.
اگر بیماری پروکتیت ناشی از تروما باشد پزشک پیشنهاد می‌دهد فعالیتی که باعث این مشکل شده متوقف شود تا عارضه به شکل خودبه‌خود در طی چند روز برطرف گردد. در این دوران برای کنترل درد و ناراحتی بیماری به طور معمول پزشکان داروهای مسکن را تجویز می‌کنند.
افرادی که بر اثر پرتو درمانی دچار پروکتیت شده‌اند در صورتی که خونریزی گاه‌به‌گاه داشته باشند بدون درمان خاصی بهبود پیدا می‌کنند. در افرادی که دچار خونریزی مداوم و شدید هستند از درمان حرارتی برای توقف التهاب و خونریزی استفاده می‌شود. در این درمان با استفاده از یک پروب حرارتی پوشش رکتوم با جریان الکتریکی یا لیزر مورد هدف قرار می‌گیرد. این درمان در طول سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر یا کولونوسکوپی انجام می‌گیرد.
علاوه بر درمان پزشکی، تغییرات در سبک زندگی نیز می‌تواند به مدیریت علائم این بیماری کمک کند. از جمله کارهایی که افراد می‌توانند در خانه برای کنترل بیماری خود انجام دهند موارد زیر هستند:
- مدیریت استرس و کاهش آن با انجام مدیتیشن، یوگا و ورزش منظم
- ترک سیگار
- اجتناب از مصرف کافئین، غذاهای چرب، پر فیبر و شیرین
- محدود کردن مصرف فرآورده‌های لبنی حاوی لاکتوز
خطرات عدم درمان پروکتیت
در صورتی که افراد بیماری پروکتیت را بدون درمان رها کنند و یا بیماری آنها به درمان پاسخ نگوید عوارضی همچون موارد زیر ممکن است رخ دهد:
- کم‌خونی به دلیل خونریزی شدید
- ابتلا فرد به آبسه مقعدی
- ایجاد زخم در پوشش روده
- ابتلا به فیستول مقعدی
روش‌های پیشگیری از بیماری پروکتیت
بسیاری از عللی که باعث ابتلا فرد به بیماری پروکتیت می‌شوند قابل کنترل و پیشگیری نیستند. برای عللی همچون ابتلا به بیماری‌های مقاربتی به بیماران توصیه می‌شود که از کاندوم در هنگام این رابطه استفاده کنند تا دچار عفونت نشوند. از طرفی به دلیل اینکه ضربه یا تروما می‌تواند باعث پروکتیت شود باید افراد از اقداماتی که ممکن است به این ناحیه آسیب وارد کند خودداری کنند.
کلام پایانی
بیماری پروکتیت به التهاب رکتوم یا قسمت پایینی روده بزرگ گفته می‌شود. این بیماری می‌تواند با درد و ناراحتی، خونریزی، اسهال و یبوست همراه باشد و کیفیت زندگی فرد را تحت‌الشعاع قرار دهد. بسیار مهم است افراد با مشاهده علائم این بیماری هرچه سریع‌تر جهت درمان آن اقدام کنند؛ زیرا این بیماری در صورت عدم درمان می‌تواند باعث بروز بیماری‌های همچون آبسه مقعدی، فیستول و حتی سرطان کولورکتال شود.
منابع:
