عمل شقاق مقعدی یا فیشر یکی از روش‌های درمان این بیماری رایج نشیمنگاهی است و کمک می‌کند تا این بیماری درمان شود. شقاق یا فیشر مقعدی اگر در مراحل اولیه باشد نیاز به روش‌هایی همچون عمل شقاق مقعدی یا فیشر ندارد و تنها درصورتی‌که شقاق به حالت مزمن درآید و درمان‌های ابتدایی به آن پاسخ ندهند از این روش درمانی برای بهبود آن استفاده می‌شود. عمل شقاق مقعدی یا فیشر به شکل‌های مختلفی انجام می‌شود که در ادامه با آنها آشنا می‌شوید.
شقاق چیست؟
شقاق به یک شکاف یا پارگی در قسمت داخلی راست‌روده (کانال مقعد) یا در اطراف دهانه مقعد گفته می‌شود که بسیار دردناک است. ظاهر شقاق به طور معمول بیضی‌شکل است؛ اما گاهی به شکل ترک‌های نامنظم نیز دیده می‌شود.
شقاق دو نوع مختلف دارد:
- شقاق حاد: شقاق برای اولین‌بار به شکل حاد در بدن بیمار به وجود می‌آید و عمق و طول کمی دارد. به طور معمول شقاق حاد بعد از چند هفته با درمان‌های خانگی و دارویی بهبود پیدا می‌کند.
- شقاق مزمن: اگر شقاق حاد درمان نشود به شقاق مزمن تبدیل می‌گردد. در این وضعیت عمق و طول زخم شقاق افزایش پیدا می‌کند و دیگر درمان‌های خانگی جوابگو نیست و عمل جراحی شقاق مقعدی یا فیشر، و یا لیزردرمانی شقاق می‌تواند به بهبودی بیماری کمک کند.
دلایل ابتلا فرد به شقاق
دلایل مختلفی می‌توانند باعث شوند که فرد مبتلا به شقاق شود. از جمله این دلایل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- یبوست مزمن طولانی‌مدت
- اسهال طولانی‌مدت
- عضلات مقعدی بیش از حد تنگ یا اسپاستیک
- تحت فشار قرار گرفتن مقعد در هنگام اجابت مزاج
- رابطه جنسی مقعدی
- قرار دادن اجسام خارجی در مقعد
- ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند بیماری کرون، کولیت اولسراتیو، سرطان مقعد، بیماری‌های مقاربتی و...
- شکاف در ناحیه مقعد در زنان پس از زایمان و یا در نوزادان
عمل جراحی شقاق یا فیشر چگونه انجام می‌شود؟
عمل جراحی شقاق یا فیشر به چند شکل زیر انجام می‌شود:
روش اسفنکتروتومی داخلی جانبی
این روش یک درمان ساده شقاق محسوب می‌شود که در طی آن عضله اسفنکتر برش یا کشش داده می‌شود. عضله اسفنکتر، عضله دایره مقعد است که وظیفه دارد دریچه مقعد را کنترل و باز و بسته کند. برش یا کشش دادن این عضله کمک می‌کند تا اسپاسم عضله کاهش پیدا کند. به طور معمول از این روش در صورت جواب ندادن روش‌هایی همچون درمان‌های خانگی، دارودرمانی، بوتاکس فیشر و... استفاده می‌کنند.
برای انجام عمل اسفنکتروتومی جانبی، جراح یک برش کوچک در اسفنکتر داخلی مقعد ایجاد می‌کند تا فشار بر ناحیه کاهش یابد. این جراحی تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و بیمار پس از آن نیازی به بستری شدن نخواهد داشت. بهبود ۶ هفته زمان می‌برد تا عروق این ناحیه به شکل کامل بهبود پیدا کند؛ اما بیماران می‌توانند یک تا دو هفته پس از عمل جراحی فعالیت‌های خود را از سر بگیرند و حتی به سرکار بروند.
جراحی اسفنکتروتومی جانبی، درد شقاق مقعد را تا میزان قابل‌ملاحظه‌ای کاهش می‌دهد؛ اما ممکن است تا چند هفته پس از جراحی، درد در هنگام اجابت مزاج و یا خون بر روی دستمال توالت دیده شود.
اسفنکتروتومی به دو روش زیر انجام می‌شود:
جراحی بسته اسفنکتروتومی
در این روش در ابتدا یک برش بر روی شیار جانبی زده می‌شود و از آنجا شیار عضله اسفنکتر یا دریچه را بیرون می‌کشند و بخشی از آن را با توجه به پیشرفت شقاق مقعد قطع می‌کنند. این روش ریسک آسیب به مخاط روده را در بر دارد و به همین دلیل باید توسط یک جراح مجرب حتماً انجام گیرد.
جراحی باز اسفنکتروتومی
این روش جراحی تفاوت خاصی با روش قبلی ندارد و تنها تفاوت آنها در این است که یک برش نیم الی یک‌سانتی‌متری بر روی کانال مقعد می‌زنند و در پایان عمل قسمت انتهایی برش را با توجه به شرایط بیمار باز می‌گذارند و یا می‌بندند.
فیشرکتومی
یکی دیگر از روش‌های عمل جراحی شقاق یا فیشر، روش فیشرکتومی است که تقریباً نتیجه‌ای همانند روش اسفنکتروتومی دارد. در روش فیشرکتومی لبه‌های زخم را می‌برند و جدا می‌کنند و بعد از ماده‌ای خاص برای بستن دهانه‌های زخم استفاده می‌کنند. در این روش عضلات اسفنکتر مقعد بریده نمی‌شود.
این روش بسیار مناسب بیمارانی است که احتمال ابتلا شدن آنها به بی‌اختیاری مدفوع بالا است. از جمله این افراد می‌توان به بانوانی با سابقه زایمان، افراد مسن، بیمارانی با سابقه جراحی آنورکتال و... اشاره کرد.
فلپ پیشرفته
در روش فلپ پیشرفته یا فلپ‌های پوستی، بافت سالم را از قسمت‌های دیگر بدن برمی‌دارند و سپس از آن برای ترمیم زخم فیشر و بهبود خون‌رسانی به ناحیه آسیب‌دیده استفاده می‌کنند. در واقع در این روش یک بافت سالم که از عروق سالم تشکیل شده را جایگزین بافت مزمن آسیب‌دیده و غیر قابل التیام می‌کنند.
عوارض احتمالی جراحی فیشر
به دلیل اینکه عمل جراحی فیشر یا شقاق مقعدی ممکن است با عوارضی همراه باشد امروزه پزشکان و بیماران ترجیح می‌دهند تا از روش‌های درمانی بهتری همچون لیزر شقاق استفاده کنند. از جمله عوارض احتمالی جراحی فیشر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بی‌اختیاری مدفوع یا گاز معده
ممکن است در برخی از بیماران که از روش اسفنکتروتومی جانبی برای درمان آنها استفاده شده بی‌اختیاری مدفوع یا گاز معده دیده شود. این اتفاق ممکن است در حدود 10 درصد بیماران رخ دهد. در بسیاری این مشکلات می‌توانند با بیوفیدبک درمان شوند؛ هرچند ممکن است گاهی این مشکلات دائمی شوند.
عفونت
پس از عمل جراحی شقاق یا فیشر، ناحیه دچار قرمزی و درد می‌شود و این مسئله تب را به همراه دارد. برای کنترل چنین مشکلی پزشک آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. افرادی که سیگار می‌کشند، دیابت دارند و یا به چاقی مزمن مبتلا هستند، بیشتر در معرض عفونت قرار دارند.
خونریزی
درصورتی‌که فرد دچار خونریزی پس از عمل جراحی فیشر شود احتمال هماتوم در بافت‌ها و کبودی افزایش پیدا می‌کند. تورم می‌تواند باعث کاهش سرعت بهبودی شود و به همین دلیل این مسئله باید حتماً کنترل گردد. خطر خونریزی پس از جراحی شقاق بسیار کم است؛ اما مصرف داروهای رقیق‌کننده خون مانند وارفارین، آسپرین و... می‌تواند احتمال آن را افزایش دهد.
عدم موفقیت درمان
احتمال موفقیت‌آمیز نبودن برخی از روش‌های جراحی شقاق وجود دارد و به همین دلیل بسیار مهم است که در مورد این مسئله با دکتر فوق تخصص شقاق صحبت شود.
جایگزین عمل جراحی فیشر یا شقاق چیست؟
یکی از بهترین روش‌های درمانی شقاق، لیزردرمانی است. لیزردرمانی شقاق در مدت زمانی کوتاه و در کمتر از 30 دقیقه و بدون بیهوشی و بستری انجام می‌شود. بیمار دوره نقاهت خاصی را پس از لیزر شقاق تجربه نمی‌کند و می‌تواند به فعالیت‌های خود به‌راحتی بپردازد. این روش امروزه جایگزین انواع روش‌های جراحی فیشر شده است؛ زیرا احتمال بازگشت بیماری نیز در آن نزدیک به صفر است.
مراقبت‌های لازم پس از عمل جراحی شقاق
دوره بهبودی پس از جراحی شقاق حدوداً ۶ هفته به طول می‌انجامد؛ هرچند افراد می‌توانند در این دوره به کارهای خود به‌راحتی بپردازند. مراقبت‌های لازم پس از عمل جراحی شقاق برای بهبود کامل این بیماری بسیار اهمیت دارد.
برخی از توصیه‌ها پس از درمان شقاق با روش اسفنکتروتومی به شرح زیر هستند:
- داشتن استراحت کافی در طول روز
- داشتن تحرک ساده همچون پیاده‌روی به شکل روزانه
- نوشیدن آب کافی
- داشتن رژیم غذایی پر فیبر
- استفاده از داروهای مسهل در صورت قرار داشتن در معرض یبوست
- استفاده از داروهای آنتی بیوتیک و مسکن با نظر پزشک
- نشستن در لگن آب گرم 2 تا 3 بار در طول روز
- استفاده از صابون‌های بدون بو برای شستشوی ناحیه
- خشک کردن ناحیه مقعد پس از حمام رفتن
کلام پایانی
بیمارانی که از بیماری شقاق یا فیشر رنج می‌برند روش‌های مختلفی برای درمان پیش رو دارند. عمل جراحی شقاق یا فیشر یکی از روش‌های درمان است که به چند شکل مختلف انجام می‌گیرد. اینکه کدام روش مناسب بیمار است به نظر پزشک باز می‌گردد. روش‌هایی همچون اسفنکتروتومی، فلپ پیشرفته و فیشرکتومی از جمله روش‌هایی هستند که به‌عنوان جراحی شقاق از آنها نام می‌برند. این روش‌ها به دلیل عوارض و دوره نقاهت خود، امروز کمتر توسط پزشکان پیشنهاد می‌شوند و بیماران ترجیح می‌دهند روش لیزر شقاق را برای درمان انتخاب کنند.
منابع:
