بیماری فیستول مقعدی برای بیشتر افراد نامی آشنا است و شایع‌تر از بیماری فیستول واژینال و واژن می‌باشد. فیستول به‌صورت کلی به مسیری تونل مانند گفته می‌شود که دو بخش بدن را به یکدیگر وصل می‌کند. فیستول واژینال باعث اتصال رحم و اندام‌های کناری خود می‌شود و به فیستول واژن زنان معروف است. علائم فیستول در زنان مواردی همچون شکم‌درد، تب، حالت تهوع و... است. این وضعیت می‌تواند برای بسیاری از زنان دردناک باشد و نیازمند درمان فوری است. در مقاله امروز به بیماری فیستول واژینال و واژن و علائم فیستول در زنان خواهیم پرداخت.
فیستول واژینال یا واژن چیست؟
فیستول واژینال یا واژن به‌نوعی فیستول گفته می‌شود که در ناحیه واژن زنان رخ می‌دهد و با نوع مقعدی متفاوت است. در فیستول واژن بین واژن و اندامی در سیستم ادرار یا دستگاه گوارش تونلی ایجاد می‌شود. این عارضه در واقع سوراخی در واژن است که به ادرار، گاز یا مدفوع اجازه عبور از واژن را می‌دهد. دلایل متفاوتی می‌توانند باعث ایجاد این عارضه شوند که ازبین‌رفتن بافت حساس دیواره‌های راست‌روده، مجرای ادرار، مثانه و سایر بخش‌های اطراف رحم به دلیل روند مداوم التهاب می‌توانند از آن جمله باشند.
انواع فیستول واژینال
فیستول واژینال همان‌طور که گفته شد می‌تواند بین واژن یا رحم با اندام‌های کناری خود ایجاد شود. در ادامه به انواع مختلف این فیستول اشاره می‌کنیم:
فیستول واژینال بین واژن و دستگاه تناسلی - ادراری
فیستول واژن تناسلی - ادراری، رحم را به اندام‌های دستگاه ادراری متصل می‌کند. شایع‌ترین نوع فیستول واژینال این نوع است که فیستول «وزیکوواژینال» (فیستول مثانه) نامیده می‌شود. در این وضعیت یک سوراخ یا تونل بین واژن و مثانه ایجاد می‌شود که می‌تواند به دو شکل زیر باشد:
فیستول حالبی - مهبلی: در این وضعیت یک تونل بین واژن و حالب (لوله منتقل‌کننده ادرار از کلیه به مثانه) به وجود می‌آید.
فیستول پیشاب‌راهی - مهبلی: این نوع بین واژن و پیشاب‌راه (لوله منتقل‌کننده ادرار از مثانه به خارج از بدن) به وجود می‌آید که فیستول مجرای ادراری نیز نامیده می‌شود.
انواع فیستول واژینال بین واژن و دستگاه گوارش
همان‌طور که گفته شد فیستول می‌تواند بین واژن و دستگاه گوارش ایجاد شود و به شکل‌های زیر رخ می‌دهد:
- فیستول رکتوواژینال: این فیستول بین واژن و رکتوم ایجاد می‌شود. رکتوم بخش انتهایی روده بزرگ است که به آن راست‌روده نیز می‌گویند و راه خروج مدفوع از بدن است.
- فیستول انترواژینال: این نوع بین واژن و روده کوچک ایجاد می‌شود.
- فیستول کولو واژینال: این فیستول بین واژن و روده بزرگ به وجود می‌آید.
علائم فیستول واژن در زنان
فیستول واژینال ممکن است در بسیاری مواقع علائم خاصی ایجاد نکند و یا باعث دردی نشود؛ اما علائم فیستول واژن بر اساس انواع آن می‌تواند به شکل‌های زیر باشد:
علائم فیستول واژن تناسلی-ادراری
- بوی مزمن ادرار
- نشت مداوم ادرار یا بی‌اختیاری ادرار
- رابطه جنسی دردناک
- تحریک پوست واژن، فرج و ورودی واژن
- عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری
- عفونت‌های کلیه
- عفونت‌های واژن
علائم فیستول واژن و دستگاه گوارش
- خروج ترشحات بدبو از واژن
- درد شکم
- تهوع
- اسهال و استفراغ
- عفونت کلیه و عفونت ادراری تکرارشونده
- خروج گاز، چرک و مدفوع (بی‌اختیاری مدفوع) از واژن
- کاهش وزن بی‌دلیل
- خونریزی مقعدی یا خونریزی واژینال
- رابطه جنسی دردناک
دلایل ایجاد فیستول واژینال یا واژن
از علل شایعی که می‌توانند به فیستول واژینال بینجامند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
آسیب در هنگام زایمان
یکی از دلایل بسیار شایع در ایجاد فیستول واژینال آسیب‌های هنگام زایمان است. در هنگام زایمان طبیعی برای بزرگ‌شدن ناحیه میانی بین واژن تا مقعد، یک برش در این ناحیه ایجاد می‌شود. این مسئله می‌تواند یکی از دلایل اصلی ایجاد فیستول باشد. گاهی نیز یک زایمان طولانی طبیعی و بسیار سخت می‌تواند این مشکل را به وجود آورد. به طور معمول فیستول‌هایی که در هنگام زایمان به وجود می‌آیند به اسفنکتر مقعدی که نقش مهمی در نگه‌داشتن مدفوع دارد آسیب می‌زنند.
بیماری کرون
دلیل دیگر بسیار شایع در ایجاد فیستول واژینال، بیماری کرون است. کرون بیماری التهابی روده است که باعث التهاب پوشش دستگاه گوارش می‌شود. البته باید دانست بیشتر زنانی که به بیماری کرون مبتلا می‌شوند بیماری فیستول واژن را تجربه نمی‌کنند؛ اما این بیماری می‌تواند احتمال بروز فیستول واژن را افزایش دهد.
سرطان یا پرتودرمانی در ناحیه لگن
افراد مبتلا به سرطان دهانه رحم، واژن، رحم، کانال مقعد و یا دارای تومور سرطانی در راست‌روده بیشتر در معرض فیستول واژینال هستند. پرتودرمانی که برای درمان این سرطان‌ها به کار می‌رود ممکن است باعث تشکیل فیستول طی شش ماه تا دو سال پس از درمان شود.
جراحی واژن، پرینه، مقعد یا راست‌روده
یکی از علل نادر فیستول واژینال ممکن است جراحی‌های پیشین در ناحیه از لگن به پایین باشد. همچنین ممکن است این عارضه به دلیل آسیب‌های جزئی در حین جراحی یا نشت و عفونت رخ دهد.
تشخیص فیستول واژن چگونه انجام می‌شود؟
افرادی که علائم فیستول واژینال را دارند باید پس از مشاهده علائم حتماً به پزشک فیستول مراجعه کنند؛ زیرا عدم درمان این بیماری می‌تواند باعث عفونت و آسیب‌های بیشتر به بافت‌های اطراف شود. پزشک بعد از شنیدن شرایط شما و آگاهی از سوابق بیماری و داروهایی که مصرف می‌کنید می‌تواند با استفاده از روش‌های زیر به تشخیص بیماری بپردازد:
معاینه فیزیکی توسط پزشک
ابتدا پزشک ناحیه موردنظر را بررسی می‌کند تا وجود برآمدگی‌ها، حساسیت‌ها و علائم دیگری همچون عفونت را بررسی کند. برای معاینه علائم، پزشک یک «اسپکولوم» را برای بررسی داخل واژن به کار می‌برد.
تست رنگ آبی یا دو رنگ
از این روش برای تشخیص فیستول واژن و مثانه یا رکتوم استفاده می‌شود. پزشک رنگ را به شکل مستقیم به مثانه یا رکتوم تزریق می‌کند. پس از آن یک تامپون را در درون واژن قرار می‌دهد. درصورتی‌که تامپون به رنگ آبی در آمد نشان‌دهنده وجود فیستول است.
تست دو رنگ، محل فیستول بین واژن و مجرای ادراری را نشان می‌دهد و تست رنگ آبی، در واقع برای تشخیص فیستول بین رکتوم و واژن استفاده می‌شود.
سیستوسکوپی
در این روش پزشک از دستگاه نازکی به نام سیستوسکوپ استفاده می‌کند و به‌وسیله آن داخل مثانه و مجاری ادرار را به شکل کامل برای شناسایی آسیب بررسی می‌نماید.
عکس‌برداری
برای عکس‌برداری و تشخیص بیماری فیستول واژینال از روش‌های زیر می‌توان استفاده کرد:
فیستولوگرام: در این روش با استفاده از اشعه ایکس تصویری از این تونل چرکی به دست می‌آید. این عکس می‌تواند درگیری فیستول با اندام‌های لگن و همچنین چند شاخه بودن آن را نشان دهد.
سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر: این روش با یک وسیله انعطاف‌پذیر که به شکل یک لوله نازک است و یک دوربین فیلم‌برداری کوچک در نوک آن قرار گرفته انجام می‌شود. پزشک با این وسیله می‌تواند مقعد و راست‌روده را به شکل کامل بررسی کند.
اوروگرام سی تی: این سی‌تی‌اسکن تصاویری از واژن و دستگاه ادراری می‌گیرد و این امکان را به پزشک می‌دهد تا از وضعیت بیماری به شکل کامل مطلع شود.
ام‌آرآی: در این روش با استفاده از امواج رادیویی یک میدان مغناطیسی به وجود می آید و تصاویر کاملی از واژن و راست‌روده ایجاد می‌شود. این روش به پزشک کمک می‌کند تا جزئیات فیستول واژینال را به‌خوبی بتواند بررسی کند.
روش درمان فیستول واژینال
درمان فیستول واژینال به نوع آن بستگی دارد و همچنین اندازه، محل، علت و تأثیر آن بر روی بافت‌های اطراف می‌تواند در روند درمان مؤثر باشد. فیستول واژن باید هرچه سریع‌تر درمان شود و روش‌های درمان آن به شکل‌های زیر است:
درمان فیستول واژن با دارو
اگر فیستول کوچک باشد ممکن است پزشک با استفاده از برخی از داروها به روند درمان کمک کند. در این مواقع پزشک از روش‌های زیر استفاده می‌کند:
- تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها برای عفونت‌ها
- تجویز داروهای مناسب برای درمان اختلالات التهابی روده
- خود سوندگذاری موقت برای تخلیه‌کردن مثانه حین بهبود فیستول واژینال
- استفاده از استنت‌های حالب (استنت‌های کلیه) برای باز نگه‌داشتن حالب‌ها در حین بهبود فیستول حالب واژینال
درمان با لیزر واژینال
لیزر فیستول از روش‌های پر طرف‌دار و منتخب پزشکان برای درمان فیستول واژینال است. درمان از طریق روش لیزر فیستول به شکل قطعی جواب می‌دهد و در مدت‌زمان بسیار کوتاهی انجام می‌شود. به دلیل این که فرد پس از انجام لیزر می‌تواند فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرد این روش طرف‌داران بسیاری دارد. همچنین نداشتن هیچ‌گونه از عوارض جراحی فیستول، می‌تواند باعث شود بیماران به انجام لیزر فیستول واژن تمایل بیشتری داشته باشند.
درمان فیستول واژن با جراحی
در این روش پزشک برای ترمیم فیستول ممکن است از بافت خود بیمار، بافت آزمایشگاهی، یا مش جراحی برای بستن شکاف فیستول استفاده کند. موفقیت جراحی بسیار بالاست و از هر 10 نفر، 9 نفر پس از جراحی بهبودی کامل را تجربه می‌کنند. پس از جراحی فیستول واژن، برای جلوگیری از عفونت باید آنتی‌بیوتیک‌های تجویزی مصرف شود. ممکن است نیاز باشد پزشک از شما بخواهد رابطه جنسی نداشته باشید و یا از تامپون و یا دوش واژینال استفاده نکنید. همچنین مصرف غذاهای پر فیبر برای جلوگیری از یبوست و اسهال برای جلوگیری از خطر عفونت بسیار مهم است.
نکاتی مهم در مورد فیستول واژینال
نکات مهمی در مورد فیستول واژینال وجود دارد که در ادامه به آنها می‌پردازیم:
- سازمان بهداشت جهانی طبق آمارها نشان می‌دهد که سالانه بین پنجاه‌هزار تا صدهزار زن در سراسر دنیا، دچار این بیماری می‌شوند. این بیماری خصوصاً در کشورهایی که امکانات پزشکی در آنها کمتر است بیشتر رخ می‌دهد.
- فیستول واژینال با واردکردن انگشت در واژن قابل احساس نیست و به‌ندرت باعث درد و ناراحتی می‌شود؛ اما علائمی همچون رابطه جنسی دردناک، افزایش عفونت یا نشت ادرار می‌توانند نشان‌دهنده آن باشند.
- برای درمان فیستول واژن باید به جراح زنان و زایمان، متخصص اورولوژی، متخصص اوروژنیکولوژی و جراح کولورکتال مراجعه کرد.
کلام پایانی
فیستول واژینال یکی از عارضه‌هایی است که در زنان ایجاد می‌شود. در اثر این بیماری یک تونل بین ناحیه واژن و روده و یا دستگاه ادراری زنان به وجود می‌آید. علائم فیستول واژینال مواردی همچون ترشحات بدبو از واژن، خروج گاز، چرک یا مدفوع و... است. برای درمان این بیماری باید هر چه سریع‌تر اقدام کرد و درمان قطعی آن جراحی و لیزر هستند. استفاده از آنتی‌بیوتیک و روش‌های دیگر، در مواردی که فیستول در مراحل ابتدایی است و یا برای آماده‌کردن بیمار برای جراحی یا لیزر استفاده می‌شوند. این عارضه قابل‌درمان است و به همین دلیل توصیه می‌شود با مشاهده علائم فیستول واژینال سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید تا روند درمان آغاز گردد.
منابع :
