اگر بخواهیم نگاهی به لیست بیماری‌های ناحیه مقعدی بیندازیم دو نوع از شایع‌ترین بیماری‌های این ناحیه کیست مویی و آبسه مقعد هستند. تفاوت کیست مویی و آبسه مقعد کاملاً واضح و روشن است؛ زیرا کیست مویی به شکل حفره‌ای پر از چرک و مو در انتهای ناحیه ستون فقرات و بین دو شکاف باسن ظاهر می‌شود و آبسه یک برجستگی پر از عفونت است که معمولاً در اطراف دریچه مقعد به وجود می‌آید.
علائم و روش درمان کیست مویی و آبسه مقعد نیز بسیار متفاوت است؛ هرچند که برای هر دو لیزردرمانی کاربرد دارد. اگر به هر دلیلی دچار علائم مشکوکی در ناحیه نشیمنگاه شده‌اید و ممکن است به ابتلا به کیست مویی و آبسه شک کرده باشید با مقاله امروز همراه شوید تا نکات بسیار مهمی را دررابطه‌با تفاوت کیست مویی و آبسه مقعد و علائم و روش درمان آنها با شما در میان بگذاریم.
کیست مویی یا سینوس پیلونیدال چیست؟
کیست مویی با نام «سینوس پیلونیدال» یا «موی برگشتی» نیز شناخته می‌شود. طبق نظر دکتر کیست مویی، محل بروز این بیماری در انتهای استخوان دنبالچه تا مقعد و یا بین شکاف بالای باسن است و این مسئله باعث تفاوت کیست مویی و آبسه مقعد می‌شود. کیست مویی به دلیل عفونت پوستی و یا بازگشت مو به زیر پوست ایجاد می‌شود و به طور معمول از مو، چرک و خون انباشته می‌گردد. اگرچه این بیماری بیشتر در این ناحیه رخ می‌دهد؛ اما می‌تواند در سایر نقاط بدن مانند زیر بغل، و ناف... نیز ایجاد شود.
این بیماری را در طول جنگ جهانی دوم «بیماری رانندگان جیپ» نیز می‌نامیدند؛ زیرا در میان افراد راننده که در مدتی طولانی در حالت نشسته به سر می‌بردند بیشتر دیده می‌شد.
کیست مویی به دو شکل حاد و مزمن تقسیم می‌شود و در صورت درمان‌نشدن می‌تواند به آبسه (حفره‌های متورم عفونی) و یا حفره‌های سینوسی (حفره‌های خالی در زیر پوست) بدل شود.
علائم کیست مویی در بدن
اگر کیست مویی عفونی نشده باشد ممکن است هیچ علامتی از خود نشان ندهد؛ اما در صورت بروز عفونت، علائم زیر در فرد قابل‌مشاهده خواهد بود:
- درد هنگام نشستن و ایستادن
- احساس درد در ناحیه بالای باسن
- قرمز و دردناک شدن ناحیه اطراف کیست مویی
- ترشح خونی یا چرک در صورت پاره شدن آبسه کیست مویی
- بیرون‌زدن موها از ضایعه
- استشمام بوی نامطبوع از ترشحات عفونی سینوس
- وجود یک یا چند سوراخ در پوست ناحیه دچار عارضه
- بروز تب با درجه کم در موارد نادر
علل ایجاد کیست مویی چیست؟
علت دقیقی برای ایجاد کیست مویی مشخص نشده است؛ اما بسیاری معتقدند که بازگشت مو به داخل پوست بر اثر عوامل مختلف می‌تواند احتمال بروز این بیماری را بالا برد. زمانی که مو به داخل پوست باز می‌گردد، بدن آن را به‌عنوان یک عامل خارجی تلقی می‌کند و شروع به ایجاد یک کیست در اطراف آن می‌نماید. به‌صورت کلی می‌توان عوامل زیر را در ایجاد کیست مویی دخیل دانست:
- چاقی یا اضافه‌وزن
- استفاده از لباس‌های تنگ
- وجود موهای بلند در ناحیه مذکور
- عدم رعایت بهداشت
- نشستن‌های طولانی‌مدت
- انجام فعالیت‌هایی با ایجاد فشار بر ناحیه مانند دوچرخه‌سواری
درمان کیست مویی چگونه انجام می‌شود؟
درمان کیست مویی بسیار اهمیت دارد زیر این عارضه در صورت عدم درمان می‌تواند باعث مواردی همچون تشکیل آبسه در محل، عود کیست، عفونت سیستمیک یا در موارد نادر نوعی سرطان پوستی در کیست شود.
درمان کیست مویی در زمانی که کیست به حالت مزمن درآمده با جراحی و یا استفاده از لیزر برای تخلیه و برداشتن کامل کیست امکان‌پذیر است. به طور معمول کیست مویی در 40 تا 60 درصد موارد عود می‌کند و زمانی که به این وضعیت دچار می‌شود نیاز به عمل جراحی یا لیزردرمانی کیست مویی دارد.
روش جراحی کیست مویی
روش جراحی یکی از روش‌های قدیمی و مؤثر برای درمان کیست مویی است؛ اما ازآنجاکه نیاز به مراقبت‌های بسیاری پس از انجام جراحی دارد امروزه افراد کمتری به سراغ روش جراحی می‌روند. جراحی کیست مویی به دو روش زیر انجام می‌شود:
جراحی کیست مویی باز
در این روش پوست و یا بافت بدن به‌اندازه ۵ تا 7 سانت با تیغ جراحی و یا لیزر برش می‌خورد و سپس تمام چرک و عفونت موجود در داخل کیست تخلیه می‌شود. پس از انجام آن زخم بسته نمی‌شود تا به شکل طبیعی التیام یابد. التیام زخم حدود سه ماه به طول می‌انجامد و مراقبت از ناحیه عمل شده بسیار باید بادقت صورت گیرد تا دچار عفونت نشود.
جراحی کیست مویی بسته
در این روش پوست به‌اندازه ۵ تا 7 سانت با تیغ جراحی و یا لیزر برش می‌خورد و عفونت از داخل حفره خارج می‌شود. سپس جراح از بافت‌های مجاور بخش‌هایی را جدا کرده و در داخل کیست قرار می‌دهد. در انتها نیز زخم به‌صورت کامل بخیه زده می‌شود. دوران نقاهت این جراحی حدود یک تا دو ماه است.
لیزر کیست مویی
یکی از روش‌های بسیار پرطرف‌دار برای درمان کیست مویی، لیزر سینوس پیلونیدال است. این روش دردسرهای روش جراحی را ندارد و بیمار نیازی به پانسمان‌کردن و نگرانی در مورد عفونت پس از جراحی را نخواهد داشت. در این روش ناحیه کیست به شکل موضعی بی حس می‌شود و درمان با ایجاد یک حفره به‌اندازه نوک ناخن در محل کیست انجام می‌گیرد. پس از تخلیه کیست با استفاده از هندپیس لیزر، محل کیست تحت درمان قرار می‌گیرد و عروق به‌صورت میکرونی مسدود می‌شود. به همین دلیل بیمار درد و خونریزی را پس از لیزر تجربه نخواهد کرد.
آبسه مقعدی چیست؟
یکی دیگر از بیماری‌های شایع ناحیه مقعدی آبسه مقعدی است. آبسه مقعدی را «آبسه آنورکتال» نیز می‌نامند. محل ایجاد آبسه در اطراف مقعد، یا دقیقاً در سوراخ مقعد یا در جداره راست‌روده است. محل بروز این بیماری یکی از تفاوت‌های اصلی کیست مویی و آبسه مقعدی است.
علت ایجاد آبسه مقعدی به مسدودشدن غده‌هایی بازمی‌گردد که در نزدیکی دهانه مقعد قرار گرفته‌اند. زمانی که این غده‌ها بسته می‌شوند، دچار عفونت شده و تورم و چرک در ناحیه رخ می‌دهد.
انواع آبسه مقعدی
براساس نظر پزشک آبسه مقعدی، به‌صورت کلی آبسه با توجه به زمان به‌وجودآمدن آن و پیشرفت خود به دو نوع زیر تقسیم می‌شود:
آبسه مقعدی سطحی
آبسه سطحی به طور معمول درد شدیدی در لبه مقعد ایجاد می‌کند و اگر آن را لمس کنید نسبت به ناحیه اطراف خود گرمای بیشتری دارد و با قرمزی و التهاب همراه است. این آبسه یکی از شایع‌ترین انواع آبسه مقعد است.
آبسه مقعدی عمقی
در این وضعیت به دلیل اینکه عفونت به بخش‌های عمیق‌تر نفوذ پیدا کرده بیماری تورم و درد بیشتری دارد و فرد در هنگام فعالیت‌های همچون نشستن و راه‌رفتن با مشکل مواجه می‌شود. در این وضعیت امکان دارد که آبسه شکافته شود و خون و عفونت از آن خارج گردد. بدیهی است با این اتفاق درد آبسه کاهش می‌یابد؛ اما درمان نمی‌شود.
آبسه باتوجه‌به محل قرارگیری و نوع بافت درگیر شده به انواع زیر تقسیم می‌شود:
آبسه اطراف مقعد
یکی از شایع‌ترین انواع آبسه که در 60 درصد بیماران ایجاد می‌شود آبسه اطراف مقعد است که باعث خارش در این ناحیه می‌گردد. درد ناشی از این آبسه بر اثر تحرک و افزایش فشار در ناحیه به دلیل نشستن یا اجابت مزاج تشدید می‌شود.
آبسه ایسکیوآنال
دومین آبسه‌ای که شایع است و 20 درصد بیماران را درگیر می‌کند آبسه «ایسکیوآنال» یا «آبسه نعل‌اسبی» است. این آبسه به طور معمول در اسفنکتر خارجی مقعد به وجود می‌آید و در فضای ایسکیوآنال چرک ترشح می‌کند. از عوارض این آبسه می‌توان به تب سیستمتیک و لرز و درد شدید اشاره کرد.
آبسه اینتراسفنکتریک
این آبسه یکی دیگر از آبسه‌های رایج است؛ اما تنها در ۵ درصد افراد دیده می‌شود که باعث ایجاد چرک و عفونت در اسفنکتر مقعد می‌شود و می‌تواند ناحیه داخل مقعد را با درد بسیاری همراه کند.
آبسه سوپرالواتور
این آبسه در زنان نسبت به مردان شایع‌تر است و در بالای «عضله لواتورآنی» و در نتیجه یک فرایند عفونی در ناحیه شکمی همچون بیماری دیورتیکولی، آپاندیست، سپسیس زنان و زایمان به وجود می‌آید و به طور معمول با درد در ناحیه لگن همراه است.
آبسه پری‌رکتال
این آبسه از نوع عمقی محسوب می‌شود و در 90 درصد موارد می‌تواند ناشی از اختلالات مقعد و انسداد غدد مقعد باشد. این آبسه ابتدا در فضای «اینتراسفنکتریک» رخ می‌دهد و بعد به فضاهای مجاور راه باز می‌کند. ترشحات چرکی و خونابه از مقعد، و تب و لرز از علائم شایع آن هستند.
آبسه زیر مخاطی
این آبسه بسیار نادر است و شاید تنها در یک درصد در زیر بافت مخاطی مقعد به وجود آید.
علائم آبسه مقعدی
- احساس درد در هنگام نشستن و یا راه‌رفتن
- مشاهده قرمزی و تورم در ناحیه
- احساس سوزش و درد در هنگام اجابت مزاج
- خروج عفونت یا خونابه از مقعد
- درد در ناحیه مقعد به شکل ثابت، ضربان‌دار و تشدیدشونده
- وجود توده در ناحیه مقعد
- دردهای شکمی
- تب و لرز
- بی‌اختیاری مدفوع در موارد نادر
- حساسیت به لمس ناحیه ملتهب
عوامل مؤثر در ابتلا به آبسه مقعدی
دلیل اصلی ابتلا به بیماری آبسه مقعدی مسدودشدن غدد اطراف مقعد است؛ اما باید دانست در بیشتر موارد یک عامل بیماری‌زا باعث عفونی‌شدن این غده‌ها می‌شود. دو باکتری «اشرشیاکولی» و «استافیلوکوک» از جمله باکتری‌های مؤثر در ابتلا به این بیماری هستند و حتی قارچ‌ها نیز می‌توانند باعث این بیماری شوند. جدای از این موارد عفونت‌های منتقل شده از طریق رابطه جنسی و عفونی‌شدن زخم در ناحیه اطراف مقعد می‌تواند باعث این مشکل شود.
درمان آبسه مقعدی چگونه انجام می‌شود؟
روش قطعی درمان آبسه مقعدی، جراحی و یا لیزر آبسه است:
روش جراحی
در روش جراحی با استفاده از بی‌حسی یا بیهوشی عمومی، فرد برای تخلیه آبسه آماده می‌شود. با ایجاد یک برش توسط جراح، عفونت داخل آبسه تخلیه می‌شود و پس از جراحی لازم است فرد از چرک‌خشک‌کن‌های تزریقی و یا خوراکی استفاده کند و همچنین در آب گرم حاوی بتادین روزی سه یا چهار مرتبه به مدت 20 دقیقه بنشیند تا از عفونت مجدد زخم جلوگیری شود.
روش لیزر آبسه مقعدی
لیزر آبسه مقعدی یکی از روش‌های بسیار پرطرف‌دار برای درمان این عارضه است. انجام این روش دوران نقاهت خاصی ندارد و ممکن است فرد چند روز تا یک هفته پس از انجام لیزر کمی سوزش خفیف را در ناحیه احساس کند. طول درمان آبسه مقعدی با لیزر به میزان حاد بودن و وضعیت آبسه بستگی دارد. هرچه سطح و اندازه آبسه بزرگ‌تر باشد، سطح بزرگ‌تری باید توسط لیزر درمان شود و همین مسئله می‌تواند طول درمان را بیشتر کند. همچنین در لیزر آبسه مقعدی هم‌زمان پس از تخلیه آبسه، عروق و اعصاب بریده شده ترمیم می‌شود و به همین دلیل بیمار درد و خونریزی شایع ناشی از جراحی سنتی را تجربه نمی‌کند.
تفاوت کیست مویی و آبسه مقعد
با توجه به توضیحاتی که تاکنون داده شد احتمالاً متوجه شده‌اید تفاوت کیست مویی و آبسه مقعد شامل چه مواردی است. به‌اختصار تفاوت این دو عارضه به شرح زیر است:
محل ایجاد بیماری
محل بروز این دو بیماری با یکدیگر متفاوت است. کیست مویی در بین شکاف باسن و در نقاطی که مو وجود دارد به وجود می‌آید؛ اما آبسه در ناحیه اطراف مقعد ایجاد می‌شود.
علت بروز بیماری
بیماری آبسه به دلیل عفونت‌های باکتریایی و یا مسدودشدن غدد ناحیه به وجود می‌آید؛ اما بازگشت مو به داخل پوست یکی از دلایل مهم ابتدا به سینوس پیلونیدال است.
نشانه‌های ظاهری
کیست مویی به شکل یک توده کوچک یا چند سوراخ پوستی در شکاف باسن ایجاد می‌شود؛ اما آبسه برآمدگی ملتهب و چرکی در ناحیه مقعد است، به‌طوری‌که بیمار به دلیل درد ناشی از آن به‌سرعت خود را به بیمارستان می‌رساند.
نحوه پیشرفت بیماری
کیست مویی ممکن است تا سال‌های سال بدون علامت باقی بماند و تنها زمانی که تبدیل به آبسه پیلونیدال می‌شود بیمار متوجه ایجاد کیست مویی شود؛ درحالی‌که آبسه با درد فراوانی همراه است و سریع خود را نشان می‌دهد.
کلام پایانی
بسیاری از افراد ممکن است دو بیماری کیست مویی و آبسه مقعد را با یکدیگر یکی تصور کنند؛ درحالی‌که این دو بیماری هیچ شباهتی به یکدیگر ندارند. برای آگاهی از تفاوت کیست مویی و آبسه مقعد و علائم و روش درمان آنها باید با این دو بیماری به شکل کامل آشنا شوید تا با مشاهده علائم هر کدام از آنها، هر چه سریع‌تر برای درمان اقدام نمایید. عدم درمان این بیماری‌ها در مراحل اولیه می‌تواند باعث مشکلاتی نظیر فیستول کیست مویی و یا فیستول مقعدی شود که مشکلات دیگری را به همراه خواهند داشت. آشنایی با تفاوت‌های بیماری کیست مویی و آبسه مقعد باعث می‌شود تا با تشخیص به‌موقع اولیه و با مراجعه به پزشک، روند درمان پیش از تشدید بیماری هر چه سریع‌تر آغاز شود.
منابع :
