یکی از مشکلاتی که بسیاری از کودکان از آن رنج می‌برند یبوست است و شاید بتوان گفت یبوست در کودک یکی از رایج‌ترین بیماری‌های کودکان محسوب می‌شود. دلایل یبوست در کودکان می‌تواند مربوط به اشکال در حرکات روده کودک و یا خشک‌شدن مدفوع در روده باشد که نیاز به بررسی دارد. کودک مبتلا به یبوست به طور معمول دچار درد شکم، تعداد دفعات کم اجابت مزاج، درد در هنگام اجابت مزاج و... می‌شود که این علائم می‌توانند برای او آزاردهنده باشند. در مقاله امروز به دلایل یبوست در کودکان و نحوه درمان سریع آن خواهیم پرداخت.
یبوست در کودکان چیست؟
یبوست در کودکان یکی از اختلالات شایع گوارشی است که در بیشتر موارد به دلیل تغییر در نوع رژیم کودک ایجاد می‌شود. کودک مبتلا به یبوست تحرکات روده‌ای کمتری نسبت به حالت طبیعی دارد و تعداد دفعات اجابت مزاجش در طول هفته بسیار کم است. در واقع کودک کمتر از دو بار در هفته عمل دفع را انجام می‌دهد و هنگام دفع مدفوع او سفت، خشک و بزرگ است و اجابت مزاج در او به‌سختی صورت می‌گیرد. کودک مبتلا به یبوست با افزایش سموم حاصل از تخمیر غذاهای باقیمانده در بدن مواجه می‌شود و همچنین در معرض خراشیدگی ناحیه مقعد، زخم مقعد و بواسیر است.
انواع یبوست در کودکان
به‌صورت کلی سه نوع یبوست در نوزادان و کودکان دیده می‌شود:
- یبوست با دفع طبیعی: این نوع از یبوست ناشی از اختلال در ماهیچه‌ها و اعصابی است که به کنترل حرکات روده می‌پردازند.
- یبوست با دفع کند: این مشکل به دلیل اختلالات ناشی از حرکت غذا در روده‌ها رخ می‌دهد.
- یبوست ناشی از مشکل در عملکرد کف لگن: این وضعیت ناشی از ضعف و اختلال ماهیچه‌های اطراف مقعد و دهانه راست‌روده است.
علائم یبوست در کودکان
طبق نظر دکتر هموروئید؛ به طور معمول یبوست یا خشکی مزاج در کودکان با علائم زیر همراه است:
- خشکی، سفتی و تکه‌تکه‌شدن مدفوع
- عدم اعجابت مزاج دو تا سه‌روزه در کودکان مصرف‌کننده شیرخشک و یک‌هفته‌ای در کودکان مصرف‌کننده شیر مادر
- بی‌اشتهایی
- مشاهده کمی خونریزی در هنگام دفع
- درد شکمی
- گریه و زور زدن در هنگام دفع
دلایل یبوست در کودکان
عوامل متفاوتی می‌توانند در زمره دلایل یبوست در کودکان قرار بگیرند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
خودداری کودک از اجابت مزاج
بسیاری مواقع کودکان تمایلی به اجابت مزاج ندارند؛ زیرا نمی‌خواهند از بازی دست بکشند و یا از توالت رفتن می‌ترسند. برخی مواقع نیز کودکان تمایلی به استفاده از توالت‌های عمومی ندارند و این مسئله باعث تجمع مدفوع در روده آنها می‌شود. همچنین تجربه ناخوشایند کودک در دفع مدفوع سفت و بزرگ می‌تواند باعث ممانعت از دفع شود.
تغییر در رژیم غذایی
یکی از دلایل یبوست در کودکان رژیم غذایی نامناسب است. کودکانی که رژیم فاقد میوه و سبزی‌های غنی از فیبر دارند با مشکل یبوست در کودکان بیشتر مواجه می‌شوند. در بسیاری مواقع مشکل یبوست زمانی که رژیم غذایی کودک از رژیم کاملاً مایع به رژیم جامد تغییر می‌کند رخ می‌دهد.
نحوه آموزش دستشویی رفتن
برخی از والدین آموزش توالت رفتن را کمی زود در برنامه تربیتی کودک قرار می‌دهند. این مسئله باعث می‌شود کودک با لجبازی بخواهد از این کار سرباز بزند و مدفوع خود را نگه دارد. این مسئله به‌مرور می‌تواند از جمله دلایل یبوست در کودکان باشد.
داروها
برخی از داروها ممکن است باعث یبوست در کودکان شود و به همین دلیل باید در مورد مصرف داروها دقت به خرج دهید.
حساسیت به شیر گاو
برخی از کودکان به مصرف شیر گاو و مصرف برخی مواد لبنی حساسیت دارند و این مسئله می‌تواند باعث یبوست در آنها شود.
تغییر در برنامه روزمره
یکی از دلایل یبوست در کودکان تغییراتی در برنامه روزانه کودک است؛ به طور مثال آب‌وهوای گرم، استرس، مسافرت و حتی مدرسه رفتن می‌توانند باعث تغییراتی در نحوه اجابت مزاج کودک شوند و یبوست را به همراه داشته باشند.
سابقه خانوادگی
ژنتیک می‌تواند یکی از دلایل یبوست در کودکان باشد. این مشکل در کودکانی که افراد خانواده آنها به یبوست مبتلا بوده‌اند، بیشتر دیده می‌شود.
مشکلات پزشکی
این مورد کمتر در کودکان دیده می‌شود و به طور معمول یبوست در کودکان در موارد بسیار نادر ممکن است ناشی از مشکل متابولیک یا دستگاه گوارش، ناهنجاری آناتومی و... باشد.
نحوه پیشگیری از یبوست کودکان
برای اینکه کودک شما به بیماری یبوست دچار نشود می‌توانید با انجام اقداماتی از ایجاد یبوست پیشگیری نمایید. این اقدامات به شرح زیر هستند:
تهیه رژیم غذایی پر فیبر
رژیم غذایی پر فیبر که شامل میوه، سبزی‌ها، غلات سبوس‌دار و نان است می‌تواند باعث شود کودک شما مدفوع نرم و حجیم‌تری داشته باشد و کمتر به یبوست دچار شود. باید دقت داشت مصرف بیش از حد فیبر می‌تواند باعث گاز و نفخ در شکم کودک شود و باید تغییر رژیم غذایی کودک به‌مرور صورت گیرد.
نوشیدن آب کافی
بسیاری مواقع یبوست ناشی از کم‌آبی بدن است. به همین دلیل بهتر است کودک خود را تشویق کنید تا آب بیشتری بنوشد.
بررسی داروهای مصرفی کودک
ممکن است یبوست کودک ناشی از مصرف برخی داروها باشد؛ بنابراین در مورد داروهای کودک با پزشک مشورت کنید.
تهیه یک برنامه منظم برای دستشویی رفتن کودک
بهتر است کودک خود را به یک‌زمان خاص برای دستشویی رفتن عادت دهید. این زمان می‌تواند پس از مصرف وعده‌های غذایی باشد. همچنین بهتر است در صورت استفاده از توالت‌فرنگی و یا ایرانی شرایطی را برای او فراهم کنید که بتواند بدون هیچ دردسری عمل دفع خود را انجام دهد.
صحبت با کودک در موردنیاز طبیعی بدنش
بهتر است با کودک خود در مورد اجابت مزاج صحبت کنید و برای او توضیح دهید که نباید نیاز بدنش به عمل دفع را به دلیل بازی‌کردن و یا موارد دیگر فراموش کند؛ زیرا این کار می‌تواند مشکلاتی را در بدن او ایجاد نماید.
چه زمانی برای درمان یبوست باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر احساس می‌کنید که بیماری یبوست تبدیل به مشکلی طولانی‌مدت برای کودک شده باید هرچه سریع‌تر از پزشک کمک بخواهید. یبوست می‌تواند مشکلاتی همانند بواسیر را به همراه داشته باشد و اگر ناشی از مشکل و یا یک بیماری باشد سلامت کودک را تهدید کند؛ بنابراین بهتر است هرچه سریع‌تر این مشکل با کمک پزشک بررسی و درمان شود.
درمان سریع یبوست در کودکان
درمان سریع یبوست در کودکان و نوزادان می‌تواند به شکل درمان خانگی و یا دارویی باشد:
درمان خانگی یبوست کودکان
ممکن است پزشک از شما بخواهد راهکارهای زیر را برای درمان یبوست به کار ببندید:
- مصرف پوره میوه و سبزی‌ها و حریره‌بادام را به دلیل داشتن فیبر بالا در تغذیه کودک افزایش دهید.
- اگر نوزاد شما فقط از شیر تغذیه می‌کند می‌توانید در کنار آن چند بار آب جوشیده به کودک بدهید تا دچار کم آبی نشود.
- مصرف شربت انجیر برای یبوست کودکان می‌تواند مفید باشد.
- در تغذیه کودک از روغن‌زیتون، ماست و آب‌پرتقال بیشتر استفاده کنید.
- در هنگام حمام آب گرم، شکم کودک را به‌آرامی ماساژ دهید.
- با دستان چرب شده شکم نوزاد را در جهت عقربه‌های ساعت ماساژ دهید و اگر کودک شما احساس بهتری داشت این کار را تکرار کنید.
- کودک را به پشت بخوابانید و پاهای او را به شکل دایره‌ای حرکت دهید این کار می‌تواند حرکات روده را روان‌تر کند.
درمان‌های دارویی برای یبوست کودکان
از جمله درمان سریع یبوست در کودکان می‌توان به داروها و مکمل‌هایی اشاره کرد که پزشک تجویز می‌کند. از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مکمل‌های فیبردار
درصورتی‌که کودک شما از کمبود فیبر رنج ببرد پزشک ممکن است مکمل فیبر بدون نسخه مانند «متاموسیل» یا «سیتروسل» را تجویز کند. باید دقت داشت همراه این مکمل‌ها باید روزانه یک لیتر آب مصرف شود تا آنها بتوانند به‌درستی عمل کنند.
ملین‌های بدون نسخه
ممکن است پزشک برای درمان سریع یبوست کودکان شیاف گلیسیرین را تجویز کند. شیاف گلیسیرین مناسب کودکانی است که امکان خوردن قرص را ندارند.
مسهل یا تنقیه
برخی مواقع پزشک جهت درمان سریع یبوست در کودکان می‌تواند از مسهل همچون «لی اتیلن گلیکول» و روغن‌های معدنی استفاده نماید.
تنقیه بیمارستانی
گاهی مشکل یبوست کودک آن‌چنان شدید است که پزشک ناچار می‌شود او را در بیمارستان بستری کند تا با استفاده از داروهای قوی‌تر روده را شستشو دهند.
کلام پایانی
یبوست در کودکان یکی از مشکلات رایج است که می‌تواند کودک دوست‌داشتنی شما را بسیار آزار دهد. دلایل یبوست در کودکان متفاوت است و از اصلی‌ترین آنها می‌توان به رژیم نامناسب، ممانعت از دفع، و تغییر در برنامه روزمره کودک اشاره کرد. بسیار مهم است که یبوست در کودکان هرچه سریع‌تر درمان شود؛ زیرا عدم درمان می‌تواند باعث مشکلاتی نظیر هموروئید یا بواسیر در بدن کودک گردد. برای درمان یبوست در کودکان روش‌های مختلفی وجود دارد که باید حتماً با تجویز پزشک انجام شوند. برخی از این روش‌ها خانگی هستند و برخی مانند مصرف مکمل‌های فیبردار، ملین‌ها و یا تنقیه بیمارستانی باید حتماً توسط پزشک تجویز شوند.
منابع :
