فیستول و شقاق دو بیماری رایج در ناحیه نشیمنگاه یا مقعد هستند. این دو بیماری با علائم و علت‌های متفاوتی در ناحیه مقعد به وجود می‌آیند. با وجود تفاوت‌های شقاق و فیستول ممکن است افراد غیرمتخصص این دو بیماری را با یکدیگر اشتباه بگیرند. شقاق به یک زخم طولی در ناحیه مقعد گفته می‌شود و فیستول به اتصال غیرطبیعی دو بخش از بدن. آگاهی از تفاوت‌های شقاق و فیستول برای تشخیص این بیماری‌ها بسیار مهم است. شما با آشنایی با علائم و نکات بسیار مهم در مورد این بیماری‌ها می‌توانید هر چه سریع‌تر آنها را شناسایی کنید و با مراجعه به پزشک اقدام به درمان نمایید. در مقاله امروز به تفاوت شقاق و فیستول بیشتر خواهیم پرداخت.
فیستول مقعدی چیست؟
فیستول به‌صورت کلی به اتصال غیرطبیعی دو بافت بدن اطلاق می‌شود. زمانی که فیستول در ناحیه مقعد به وجود آید، باعث اتصال انتهای راست‌روده به سطح پوست می‌شود. در واقع فیستول یک کانال یا مجرای بسیار باریک است که می‌تواند باعث شود محتویات راست‌روده به سطح پوست برسند. بیماری فیستول باعث می‌شود تا اعضای بدن به حریم یکدیگر تجاوز کنند و مشکلاتی را به وجود آوردند.
انواع فیستول مقعد
فیستول مقعدی به چه شکل زیر در افراد دیده می‌شود:
فیستول آنورکتال: این فیستول بین کانال مقعد و پوست اطراف دهانه آن به وجود می‌آید.
فیستول رکتوواژینال یا آنو واژینال: محل پیدایش این فیستول بین مقعد و واژن است.
فیستول کولو واژینال: این فیستول بین روده بزرگ و واژن به وجود می‌آید.
علائم فیستول مقعدی
فیستول مقعدی به طور معمول علائم مشخصی دارد که پزشک متخصص فیستول با توجه به آنها می‌تواند بیماری را به‌راحتی تشخیص دهد:
- خروج ترشحات بدبو از ناحیه فیستول
- مشاهده سوراخ فیستول در اطراف ناحیه مقعد
- التهاب پوست اطراف مقعد
- وجود آبسه‌های مکرر و دائم در اطراف مقعد
- تورم و قرمزی اطراف ناحیه مقعد
- بی‌اختیاری در کنترل مدفوع و گاز روده
- تب در نتیجه گسترش عفونت در بدن
علل ایجاد فیستول مقعدی
دلایل مختلفی می‌توانند باعث شوند که فرد به فیستول مقعدی مبتلا شود. یکی از مهم‌ترین دلایل ابتلا به فیستول مقعدی درمان‌نشدن آبسه مقعدی است. آبسه زمانی ایجاد می‌شود که مسیر خروجی غدد ناحیه مقعد مسدود شوند و این مسئله التهاب و عفونت در آن ناحیه را به همراه دارد. زمانی که آبسه درمان نشود چرک و عفونت برای خارج‌شدن، مسیری در بدن ایجاد می‌کنند تا به خارج و روی پوست راه یابند. در نتیجه این مسئله فیستول ایجاد می‌شود. جدای آبسه مقعدی موارد زیر نیز می‌توانند نقش مهمی در ایجاد فیستول داشته باشند:
- بیماری کرون روده
- دیورتیکولیت روده
- هیدرآدنیت چرکی (یک بیماری مزمن پوستی)
- بیماری‌های آمیزشی همچون سفلیس و کلامیدیا
- عفونت روده‌ها
- بیماری سل در راست روده
- زایمان طبیعی بسیار سخت
- سرطان راست‌روده یا به‌وجودآمدن تومورهای متعدد در انتهای روده بزرگ
- ضعیف‌شدن سیستم ایمنی بدن
- ضربه و تروما به ناحیه مقعد و پارگی آن
شقاق مقعدی چیست؟
شقاق مقعدی یا «فیشر» را «زخم مقعد» نیز می‌نامند. بر اثر این بیماری یک پارگی کوچک یا برش در بخش داخلی راست‌روده یا کانال مقعد ایجاد می‌شود. این زخم یا ترک باعث ایجاد درد شدید و خونریزی‌هایی به رنگ قرمز روشن در هنگام اجابت مزاج می‌گردد. شقاق مقعدی بیشتر مواقع عضله اطراف مقعد یا اسفنکتر مقعدی را درگیر می‌کند و اگر درمان آن در زمان مناسب و مراحل ابتدایی صورت نگیرد، ممکن است زخم آن‌چنان عمیق شود که بافت عضلانی زیرین را نمایان کند. شقاق مقعدی می‌تواند در گروه‌های سنی مختلف و حتی نوزادان و کودکان نیز دیده شود.
انواع شقاق مقعدی
شقاق مقعدی به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می‌شود:
شقاق حاد: شقاق حاد به وضعیتی گفته می‌شود که فرد به‌تازگی به آن مبتلا شده و بیماری در کمتر از ۶ هفته درمان می‌شود.
شقاق مزمن: اگر شقاق حاد در طی ۶ هفته درمان نشود و یا پس از درمان دوباره بروز کند به آن شقاق مزمن گفته می‌شود.
علائم شقاق مقعدی
یکی از تفاوت‌های شقاق و فیستول علائم این بیماری‌هاست. بیماری شقاق مقعدی علائم مشخصی دارد که شما با مشاهده آنها می‌توانید تا حدی تشخیص دهید که به شقاق مبتلا شده‌اید:
- درد در هنگام اجابت مزاج
- درد پس از اجابت مزاج تا چند ساعت پس از آن
- مشاهده ترک‌های قابل‌مشاهده بر روی پوست اطراف مقعد
- احساس توده کوچک بر روی پوست اطراف مقعد
- مشاهده خون روشن بر روی مدفوع یا روی دستمال پس از تمیزکردن ناحیه
- خروج ترشحات بد بو
- سوزش و خارش در ناحیه
- احساس ناراحتی در هنگام ادرارکردن
علل ایجاد شقاق مقعدی
عوامل متعددی می‌توانند باعث ایجاد شقاق در افراد شوند. این بیماری در سنین مختلف و به‌خصوص بین 20 تا ۴۰ سالگی بیشتر دیده می‌شود. از علل شایع آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- یبوست مزمن
- اسهال طولانی‌مدت
- فشار بیش از حد در هنگام اجابت مزاج به ناحیه مقعد
- داشتن عضلات اسفنکتر مقعدی بیش از حد تنگ یا اسپاتیک
- رابطه جنسی مقعدی
- قراردادن اجسام خارجی در مقعد
- برخی بیماری‌ها مانند سرطان مقعد، سل، سفلیس
- زایمان طبیعی سخت
- بیماری‌های مقاربتی مانند سوزاک، سفلیس یا کلامیدیا
تفاوت شقاق و فیستول و تفاوت درمان آنها
همان‌طور که تا اینجا متوجه شدید این دو بیماری به‌صورت کلی با یکدیگر متفاوت‌اند و حتی علائم آنها نیز به یکدیگر شباهت ندارد. درمان شقاق و فیستول با توجه به تفاوت‌های این دو بیماری نیز در مواردی می‌تواند متفاوت باشد. در ادامه به درمان هر کدام از این بیماری‌ها جداگانه می‌پردازیم:
درمان شقاق چگونه انجام می‌شود؟
درمان شقاق بستگی به‌شدت بیماری دارد و به چند شکل زیر انجام می‌شود:
درمان شقاق حاد
به طور معمول زمانی که شقاق در مرحله حاد به سر می‌برد با تغییراتی در سبک زندگی و دارو درمانی می‌توان به درمان آن کمک کرد. این روش‌ها در درمان فیستول اثری ندارند و از جمله تفاوت‌های شقاق و فیستول هستند.
تغییرات سبک زندگی
این درمان شامل تغییراتی در تغذیه و فعالیت‌های فرد است و شامل موارد زیر است:
- مصرف غذاهای پر فیبر
- نوشیدن آب کافی
- انجام ورزش و داشتن تحرک در طول روز
- عقب نینداختن عمل دفع
- استفاده از ملین‌ها
- درمان دارویی
گاهی در کنار تغییرات در سبک زندگی، پزشک درمان شقاق داروهای زیر را نیز تجویز می‌کند:
- پماد گلیسیرین تری نیترات
- مسدودکننده‌های کانال کلسیم
- تزریق بوتاکس
درمان شقاق مزمن
درصورتی‌که شقاق به مرحله مزمن برسد و باعث مشکلاتی برای فرد شود، ممکن است از درمان‌هایی همچون موارد زیر استفاده شود:
جراحی شقاق
گاهی ممکن است فرد به عمل جراحی برای درمان شقاق خود نیاز پیدا کند. در عمل جراحی یک برش کوچک در اطراف مقعد ایجاد می‌شود. این عمل به شکل دائمی فشار وارده به ناحیه مقعد را کاهش می‌دهد و باعث بهبود بیماری می‌شود.
لیزر شقاق
یکی از مطمئن‌ترین و قطعی‌ترین روش‌ها، درمان شقاق با لیزر است. در این روش پزشک با استفاده از انرژی اشعه لیزر و تاباندن آن به ناحیه آسیب‌دیده، شکاف‌ها را مسدود و بافت‌های آسیب‌دیده را ترمیم می‌کند. این روش در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام می‌شود و درد و خونریزی به همراه ندارد. بیمار پس از انجام آن به‌راحتی می‌تواند فعالیت‌های روزمره خود را پس از یک دوره نقاهت یک‌روزه از سر بگیرد.
درمان فیستول مقعدی
متأسفانه، درمان دارویی و یا درمان خانگی برای بهبود این بیماری وجود ندارد و درمان آن از طریق روش‌های زیر امکان‌پذیر است:
لیزر فیستول
یکی از بهترین روش‌ها برای درمان فیستول مقعدی استفاده از لیزر فیستول پرتوان است. این روش جایگزین مناسبی برای جراحی فیستول مقعدی است و می‌تواند در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با کمترین عوارض بیماری را به شکل کامل درمان کند.
جراحی فیستول
روش مؤثر دیگر، جراحی فیستول است که به دلیل نیاز به مراقبت‌های پس از جراحی ممکن است چندان مناسب برای برخی افراد نباشد. بیمار پس از جراحی فیستول ممکن است درد و خونریزی شدید را تا چند ماه پس از جراحی تجربه کند. جراحی اگر همراه با کوتر انجام شود باز هم ظرافت‌های لیزر فیستول را ندارد؛ زیرا کوتر تنها بافت را می‌سوزاند درحالی‌که لیزر محل برش را هم‌زمان ترمیم می‌کند.
از جمله روش‌های دیگر درمان فیستول می‌توان به مواردی همچون تکنیک استن، روش فلپ آدوانسمنت، فیستولوتومی، و پلاگین بیولوژیکی اشاره کرد که امروزه چندان به کار نمی‌روند.
کلام پایانی
شناخت تفاوت شقاق و فیستول برای تشخیص صحیح درمان بسیار مهم است. این دو بیماری تنها در محل به‌وجودآمدن به یکدیگر شباهت دارند. هر دوی آنها در ناحیه مقعد ایجاد می‌شوند؛ اما علل ایجاد آنها و علائمشان به‌صورت کلی با یکدیگر متفاوت است. درمان این بیماری‌ها به شکل‌های متفاوتی انجام می‌شود. در شقاق حاد درمان‌های خانگی و یا دارویی می‌تواند مؤثر باشند؛ درحالی‌که برای درمان فیستول از این درمان‌ها نمی‌توان استفاده کرد. دو روش مشترک برای درمان بیماری شقاق و فیستول روش لیزر و جراحی شقاق و فیستول می‌باشد که روش لیزر با توجه به عوارض بسیار کم محبوب‌تر است. با شناخت تفاوت شقاق و فیستول شما می‌توانید بیماری خود را در مراحل اولیه شناسایی کنید و هر چه سریع‌تر برای درمان آن اقدام نمایید.
منابع :
